حق معنوي در نظام كپي‌رايت؛ رهيافت نظري

حق معنوي يكي از حقوق اعطايي به مؤلف در حقوق مالكيت ادبي و هنري است كه به موجب آن، مؤلف مي‌تواند اثر را متعلّق به خود بداند، از تماميت اثرش حفاظت كند و مانع تحريف يا تغيير در اثر خود شود. اين حق برخلاف حق مادي كه از منافع مالي مؤلف حمايت مي‌كند، بر حمايت از شخصيت مؤلف تمركز دارد. باور غالب اين است كه حق معنوي براي نخستين بار در كشورهاي تابع نظام حق مؤلف مثل فرانسه و آلمان شناسايي شد، اما بررسي‌هاي تاريخي خلاف اين باور را ثابت مي‌كند. در نيمه دوم قرن هجدهم در جريان رسيدگي به دو دعواي مهم در بريتانيا، براي نخستين بار حق معنوي مورد بحث قرار گرفت و اين حق در روية قضايي اين كشور به‌عنوان خاستگاه نظام كپي‌رايت به رسميت شناخته شد. رويكرد كپي‌رايت به حق معنوي ناشي از عوامل تاريخي و فرهنگي و مبتني بر مبناي انگيزشي و فايده گرايي است و با ديدگاه نظام حق مؤلف متفاوت است. در كشورهاي تابع نظام كپي-رايت، قبل از پيوستن به كنوانسيون برن، با استفاده از شيوه هايي چون جازدن و هتك شهرت و همچنين با استناد به مفاد قرارداد، از حق معنوي مؤلف حمايت مي شد و حتي امروزه در شرايط پس از الحاق به اين كنوانسيون و ضرورت حمايت از حق معنوي به موجب ماده 6 مكرر آن، همين شيوه ها همچنان مورد استفادة دادگاه ها قرار مي گيرد. در اين نوشتار پيشينه و مبناي حق معنوي در نظام كپي‌رايت، عوامل اثرگذار بر اين رويكرد و شيوه هاي حمايت از حق معنوي مؤلف بررسـي مي شود.