مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - شاخص‌هاي تخصيص پايداركاربري زمين با رويكرد عدالت فضايي

پديدآورندگان :

ژاله رجبي پروانه Parvaneh.jalerajabi@gmail.com دانشجوي دكتراي شهرسازي، گروه شهرسازي،، واحد علوم و تحقيقات، دانشگاه آزاد اسلامي، تهران، ايران , احمديان رضا Reza.ahmadian@iauz.ac.ir استاديار گروه شهرسازي، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامي، زنجان، ايران , زرآبادي زهرا سادات z.zarabadi@srbiau.ac.ir استاديار گروه شهرسازي،، واحد علوم و تحقيقات، دانشگاه آزاد اسلامي، تهران، ايران

چكيده فارسي :

تخصيص كاربري زمين به معني روند تخصيص فعاليت‌ها يا كاربري‌هاي مختلف به واحدهاي يك منطقه در يك زمينه جغرافيايي است. اثرات منفي تخصيص نامناسب زمين مانند تخريب زيست‌محيطي، بي‌عدالتي اجتماعي و پراكندگي رشد شهري، همگي بر لزوم توجه به پايداري در فرايند برنامه‌ريزي كاربري زمين و تخصيص آن تأكيد دارند. پايداري جامع در تخصيص كاربري زمين به‌عنوان تعادلي بلندمدت بين توسعه اقتصادي، حفاظت زيست‌محيطي، استفاده كارا از منابع و عدالت اجتماعي تعريف مي‌شود. بنابراين عدالت اجتماعي يكي از محورهاي اصلي تخصيص پايدار كاربري زمين است. در ادبيات شهرسازي و در مقالات متعدد به موضوع تخصيص كاربري زمين با استفاده از روش‌ها و مدل‌هاي مختلف پرداخته شده است. در اين مطالعات شاخص‌هاي تخصيص كاربري زمين بر اساس رويكردي ويژه و مشخص استخراج نشده و بيشتر بر ارائه‌ي الگو و مدل نهايي تاكيد شده است. تعيين شاخص‌ها بر اساس رويكرد مشخصي كه بتواند امر توسعه شهر را بر اساس اصول پايداري ارتقاء بخشد، اهميت بسياري دارد. بنابراين با توجه به اين حقيقت كه برنامه‌ريزي زاييده قانون كميابي منابع و تعيين‌كننده‌ي چگونگي توزيع و تخصيص اين منـابع ميان ساكنين و در ميان مكان‌هاي متفاوت است، در اين مقاله رويكرد توسعه‌ي پايدار و به‌طور خاص عدالت فضايي براي استخراج شاخص‌هاي تخصيص كاربري زمين اتخاذ شده است. بر اين اساس ضمن ارائه‌ي چارچوبي كلي از شيوه نگرش به مفهوم عدالت در برنامه‌ريزي كاربري زمين، به مقايسه‌ي نظريه‌هاي برنامه‌ريزي شهري معطوف به عدالت پرداخته مي‌شود و مفهوم عدالت فضايي كه ارتباط‌دهنده‌ي عدالت اجتماعـي و فضا است تبيين مي‌گردد. درنهايت نيز شاخص‌هاي تخصيص پايدار كاربري زمين بر مبناي تئوري‌هاي عدالت محور در برنامه‌ريزي شهري ارائه مي‌شوند.