بررسي تطبيقي عناصر بينامتني در ادب عرفاني كلاسيك و اشعار سهراب سپهري

استفاده از نظريه هاي ادبي جديد از جمله بينامتنيت در بررسي متون ادبي، ميتواند در فهم و واكاوي گوشه‏هاي پنهان اين‏ گنجينة گسترده بسيار راهگشا باشد. از اين رو، اين پژوهش تلاشي است براي يافتن ردپاي متون عرفاني كلاسيك يا به عبارتي بينامتنيت در هشت كتاب سهراب سپهري. بينامتنيت به رابطۀ ميان متنهاي ادبي اطلاق ميشود. اين اصطلاح نخستين بار توسط ژوليا كريستوا در اواخر دهۀ شصت ميلادي پس از بررسي آراي باختين مطرح شد. بر اساس رويكرد بينامتنيت، هيچ متني خودبسنده نيست و هر متن در آن واحد هم بينامتني از متون پيشين و هم بينامتني براي متون پسين خواهد بود. سپهري از معدود شعراي معاصر است كه به داشتن مشربي عرفاني شهره است و آراء و نظريات عرفاني او به شكل كاملاً محسوسي به آراء و نظريات بزرگاني چون سنايي، حافظ و به ويژه مولانا شبيه و قابل انطباق است؛ به همين دليل، شعر سپهري از عناصر و مناسبات بينامتني فراواني برخوردار است. اين مقاله در صدد است تا بنيادهاي عرفاني و آموزه هاي صوفيانۀ سپهري را با انديشه ها و تعابير صوفيان گذشته سنجيده و اشتراكات آن ها را بازنمايد. برآيند تحقيق حاكي از آن است كه مضامين عرفاني موجود در اشعار سپهري، واگويه اي هنري و خلاقانه از متون عرفاني پيشين است. واژه هاي كليدي: سهراب سپهري، ادبيات عرفاني، بينامتنيت، مولوي، سنايي، حافظ