فلسفه اشراق و اطلاق آن در مسجد شيخ لطف الله

Philosophy of Illumination and its use in the Sheikh Lotfollah Mosque

بي ترديد نور، از ارج و مرتبه اي والا در دين اسلام، حكمت و هنر اسلامي برخوردار است؛ سهروردي چهره برجسته حكمت، فلسفه و عرفان در قرن ششم هجري قمري، پايه گذار حكمت اشراق، برخي از ديدگاه هاي خود را بر پايه نور مطرح كرده است و نظر بر آن دارد كه نور همان تجّلي واقعيت هستي است و ذات الهي را نيز نورالانوار ناميده است. از دﻳﺪﮔﺎه ﺳﻬﺮوردي، ﺟﻬﺎن ﺷﺎﻣﻞ درﺟﺎﺗﻲ از ﻧﻮر و ﻇﻠﻤﺖ است و اﻧﺴﺎن اﺳﻴﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﻣﺎدي ،ﻛﻪ ﺗﻼش دارد ﺧﻮد را ﺑﻪ (ﻧﻮر اﻻﻧﻮار) اﺷﺮاق ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ. ﻟﺬا ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ي اﺷﺮاق، ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ آﻣﻮزه ﻫﺎي ﺳﻮره ﻧﻮر، ﻓﻌﻞ آﻓﺮﻳﻨﺶ را ﻧﻴﺰ ﮔﻮﻧﻪاي از ﻧﻮرﺑﺨﺸﻲ ﺑﺪاﻧﺪ. ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ از اﻳﻦ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي اﺷﺮاﻗﻲ در ﻣﺴﺠﺪ ﺷﻴﺦ ﻟﻄﻒ اﷲ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲ ﺧﻮرد ﻛﻪ از ﺟﻨﺒﻪي ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ و روﺣﺎﻧﻲ، ﻧﻴﺎرﻣﻨﺪ ﺗﺄﻣﻞ و ﻣﺪاﻗﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷد. هدف از اين مقاله مقايسه تطبيقي حكمت اشراق در مسجد شيخ لطف الله مي باشد. در مسجد شيخ لطف الله، تعبيه نور از شبكه هاي نقش برجسته اسليمي به گونه اي نمود يافته است كه هر بيننده متفكري را از حضور ذاتي مقدس در وراي سادگي و ملموس بودن، آگاه مي كند؛ اين همان چيزي است كه مسجد شيخ لطف الله را به مثابه سكوتي در ميان ضرباهنگ مداوم و پرتنش محيط پيراموني معرفي مي كند. در اين پژوهش علاوه بر مطالعات كتاب خانه اي از مطالعات ميداني بهره جسته، همچنين در اين مقاله از روش توصيفي و تحليلي استفاده شده و در آن به نور در حكمت سهروردي و همچنين چگونگي تجلي يافتن نور از حكمت اشراق در مسجد شيخ لطف الله پرداخته است. در واقع نقش انفصال از دنياي مادي و اتصال به وجود خداوند لايتناهي و جهان معنوي را دارد.