مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - تاثير مصرف حاد كافئين بر عملكرد ورزشي و ميزان فشار ادراك شده بوكسورهاي مرد نخبه

چكيده فارسي :

مقدمه: سالهاست كه ورزشكاران براي بهبود عملكرد ورزشي، از تركيبات گوناگوني مانند ويتامين ها، مواد معدني، مكمل هاي پروتئيني و كربوهيدراتي و غيره به عنوان كمك نيروافزا استفاده مي كنند. در اين ميان، يكي از كمك نيروافزاهايي كه توجه بسياري از ورزشكارن و مربيان را به خود جلب كرده، كافئين است. هدف پژوهش حاضر، بررسي تأثير مصرف حاد كافئين بر عملكرد ورزشي و ميزان فشار ادراك شده بوكسورهاي نخبه است. روش شناسي: نوع مطالعه نيمه تجربي و با طرح پيش آزمون-پس آزمون با گروه كنترل بود. 24 بوكسور مرد نخبه به روش تصادفي ساده انتخاب و با در نظر گرفتن حداكثر اكسيژن مصرفي به صورت تصادفي به دو گروه همگن 12 نفري تجربي (200 ميلي گرم كافئين) (سن: 21/3±17/20 سال، قد: 03/0±179 سانتي متر ، وزن: 77/±12/77 كيلوگرم) و كنترل (سن: 49/3±33/20 سال، قد: 04/0±180 سانتي متر ، وزن: 23/12±90/76 كيلوگرم) تقسيم شدند. قبل از انتخاب آزمودني ها، با استفاده از پرسش نامه، داوطلباني كه مصرف روزانة كافئين آن‌ها بيشتر از 150ميلي گرم بود، حذف شدند. قبل از شروع آزمون ها، شاخص عددي بورگ از 20 – 6 (فشار ادراك شده حين فعاليت جسماني) به آزمودني ها آموزش داده شد. از آزمودني ها درخواست شد كه 24 ساعت قبل از شروع آزمون، از فعاليت جسماني شديد و 48 ساعت قبل از شروع آزمون از خوردن يا آشاميدن هرگونه مادة حاوي كافئين پرهيز كنند. مواد حاوي كافئين در قالب فهرستي به آزمودني ها ارائه شده بود. جلسه اول پيش آزمون تست هاي 200 و 800 متر و در جلسه دوم (بعد از 24 ساعت استراحت) آزمون هاي 30 ثانيه و 3 دقيقه مشت زدن به كيسه بوكس صورت گرفت. در هر دو جلسه آزمون ها بعد از گذشت حداقل 4 ساعت از صرف غذا و 45 دقيقه بعد از مصرف كپسول كافئين انجام شد. آزمودني ها در هر دو جلسه 20 دقيقه زيرنظر محققان خود را گرم كردند. يك هفته بعد در مرحله پس آزمون نيز پروتكل پيش آزمون تكرار شد. ركورد دوهاي 200 متر و 800 متر با زمانسنج ديجيتالي 10 زمانه با دقت 1 ميلي ثانيه ثبت شد. همچنين تعداد مشت هاي وارده به كيسه بوكس در مدت زمان هاي مشخص شده نيز به صورت دقيق شمارش و ثبت گرديد. داده ها با استفاده از آزمون t همبسته در سطح معني داري 05/0 تحت نسخه 24 نرم افزار آماري SPSS تحليل شد. نتايج: يافته ها نشان داد كه مصرف 200 ميلي گرم كافئين در مقايسه با گروه كنترل بر زمان ركوردهاي دوي 200 متر (0001/0= P، 45/8=11t ؛ 002/0=P، 06/4-=11t به ترتيب گروه تجربي و كنترل) و 800 متر (000/0=P، 004/11= 11t و 000/0=P، 634/6-=11t به ترتيب گروه تجربي و كنترل). تعداد مشت هاي وارد شده به كيسه بوكس در 30 ثانيه (0001/0=P، 451/12-=11t ؛ 056/0=P، 138/2= 11t به ترتيب گروه تجربي و كنترل) نيز در گروه كافئين افزايش معني داري داشته است. همچنين، تعداد مشت هاي شمارش شده در آزمون 3 دقيقه ضربه به كيسه بوكس نيز بطور معني داري در گروه كافئين افزايش داشت (001/0=P، 81/4-=11t و 013/0=P، 972/2 =11 t، به ترتيب گروه تجربي و كنترل). بدين معني كه مصرف حاد كافئين ركوردهاي 200 متر و 800 متر را كاهش (بهبود) و تعداد مشت هاي زده شده به كيسه بوكس در 30 ثانيه و 3 دقيقه را افزايش داده است. ذكر اين نكته ضروري است كه عملكرد گروه كنترل در پس آزمون تمامي آزمون ها افت معني داري داشته است. به علاوه، در تمامي تست هاي پس آزمون فشار درك شده در گروه كافئين به طور معني داري كاهش يافته است. نتيجه‌گيري: به نظر مي رسد مصرف حاد 200 ميلي گرم مكمل كافئين منجر به بهبود عملكرد ورزشي و كاهش فشار درك شده بوكسورهاي نخبه هم در آزمون هاي دويدن و هم در آزمون هاي ضربه زدن به كيسه بوكس مي شود. احتمالا علاوه بر عوامل متابوليكي درگير در خستگي محيطي، عوامل تاثيرگذار بر خستگي مركزي مانند گيرنده هاي A1 آدنوزين، سطوح سروتونين و دوپامين هايپوكمپ، بخاطر ميزان فشار ادراك شده پايين تر در گروه كافئين، كانديداهاي اصلي مكانيسم هاي زيربنايي تاثيرات مثبت مصرف حاد كافئين بر بهبود عملكرد بوكسورها باشد. بنابراين مربيان و ورزشكاران اين رشته ورزشي مي توانند با يقين حتي از مزاياي مصرف حاد اين مكمل بهره مند شوند.