خودگرداني مالي دانشگاه‌ها در عصر توده‌اي شدن؛ راهي براي ساماندهي آموزش عالي ايران

سير تحوّل آموزش عالي در جهان نشان از تغييرات چشم‌گير در سطح عرضه و تقاضاي دانشگاه است. به اين معنا كه پيش از جنگ جهاني دوم آموزش عالي تنها مخصوص طبقه‌ي اجتماعي خاصي از جامعه كه اشراف نام مي‌گرفتند بود و مهم‌ترين هدف آن تربيت اين اشراف‌زادگان به منظور تصدّي مشاغلي بود كه تنها بر عهده‌ي آن‌ها قرار مي‌گرفت. با گذشت زمان و پس از وقايع جنگ جهاني دوم و نياز به نيروي كار و پاسخ به مطالبات بازار كار و اقتصاد، عرضه‌ي آموزش عالي هم تغيير كرد. به اين معنا كه ديگر آموزش عالي تنها براي عدّه‌ي محدودي از جامعه ارائه نمي‌شد و افراد بيشتري حق استفاده از آن را داشتند. در اين دوران مطالبات اجتماعي و تحولات ناشي از اصلاحات ليبرالي همه را به سمت فرصت برابر و فراهم آوردن فضايي براي استفاده‌ي گروه‌هاي محروم از امكانات سوق مي‌داد. اين ديدگاه اجتماعي در قالب مطالبه‌ايي جدّي توانست رويكرد دولت‌ها و حاكميت‌ها را نسبت به عرضه‌ي آموزش عالي تغيير دهد و آن را وارد مرحله‌ي آموزش عالي توده‌ايي قرار دهد. بيشتر كشورهاي جهان چه آن‌ها كه در دسته كشورهاي توسعه‌يافته جاي گرفته‌اند و چه آن‌ها كه كشورهاي در حال توسعه هستند، در فرايند گسترش آموزش عالي و ورود به مرحله توده‌گرايي با چالش‌هاي كم و بيش مشابهي در سه حوزه‌ي اصلي منابع مالي، كيفيت و پاسداشت كارويژه‌هاي سنتي دانشگاه روبرو بوده‌اند (رشيدي،1397).