عناصر كليدي در مستندسازي عملكرد بازارهاي سنتي ايران (دراقليم‌هاي محلي رشت، بوشهر، سنندج و كرمان)

بازار يكي از عيني‌ترين نمودهاي معماري و شهرسازي ايراني-اسلامي است كه به ‌عنوان ستون فقرات و قلب تپنده شهر، ايفاي نقش مي‌كند. اين كالبد ساير عناصر مهم شهري مانند مسجد، تكيه و حمام را در بافت خود قرار مي‌دهد. كاخ، كوشك و ميدان‌هاي حكومتي نيز به ترتيبي خاص با پيكر اصلي بازار پيوند مي خورند. به اين ترتيب بازارها در ارتباط يا در پيوند با ساير عناصر شهري، شبكه‌اي به هم پيوسته‌اي را در ساختار كالبدي شهرها به وجود مي‌آورند. نويسندگان مختلفي درباره اقتصاد، اجتماع، مذهب و فرهنگ رايج در بازارها سخن گفته‌اند. اما از نظر ساختار كالبدي و فضايي بازارها در اقليم‌هاي چهارگانه ايران سخن كمتر به ميان آورده شده است. از اين رو هدف اين پژوهش، بررسي و تحليل عملكرد يا نقش عناصر كليدي به كمك مستندسازي تاثير بازارهاي سنتي در هر يك از اين اقليم‌هاي چهارگانه موجود در ايران مي‌باشد. روش پژوهش مبتني بر استفاده از منابع كتابخانه‌اي و با ابزار مطالعات ميداني و به كمك تحليل عملكرد عناصر كالبدي بازارهاي مورد نظر در شهرهاي رشت، بوشهر، سنندج و كرمان بوده است. يافته‌هاي پژوهش حاضر نشان داده است كه در عناصر كالبدي بازارهاي ايران، مي‌توان هويت‌بخشي را به عنوان اثرگذاري در كيفيت‌ فضايي در نظر گرفت. لذا در نظر گرفتن نقش و جايگاه بازارهاي سنتي به عنوان عوامل موثر در شكل‌گيري معماري و شهرسازي منطبق با اقليم الزامي است. نتايج بدست آمده حاكي از مواردي تشابه و نيز مواردي تفاوت بين عناصر اصلي در اقليم‌هاي مرطوب و متناظر در اقليم‌هاي خشك مي‌باشد.