خير ايراني-خيرِ عراقي؛ مقايسه الگوي فعاليت‌هاي خير ديني ايرانيان و عراقيان در آيين پياده‌روي اربعين

آيين پياده‌روي اربعين يكي از بزرگ‌ترين اجتماعات زيارتي سالانه مسلمانان در جهان و يكي از پرجمعيت‌ترين آيين‌هاي زيارت‌هاي پياده در دنيا به شمار مي‌رود. يكي از ويژگي‌هاي اين آيين پياده‌روي در كنار تجربه ديني حاصل از حضور در اين كنشِ دينيِ جمعي، مشاركت در فعاليت‌ها و خدمات رايگانِ داوطلبانه براي زائران است كه مفهوم خيرِ ديني را عينيت مي‌بخشد. نمودهاي اين فعاليت‌ها و مشاركت‌هاي خير ديني دو سپهر عراقي و ايراني دارد. از يك‌سو، عراقيان به‌عنوان ميزبانان اصليِ اين آيينِ بزرگ سهم اصلي و اكثريت در خدمات به زائران را بر عهده‌دارند. از سوي ديگر همراه با توجه به افزايش روزافزون زائران ايراني، سهم و مشاركت آنان در خدمات به زائران هم در حال افزايش است. آنچه در اين پژوهش موردبررسي بوده، الگوهاي فعاليت و مشاركت در انواع جلوه‌هاي خير ديني در آيين پياده‌روي اربعين با مقايسه بين دو شكل فعاليت‌ها و خدمات عراقيان و ايرانيان است. روش پژوهش كيفي و با استفاده از تكنيك‌هاي مصاحبه و مشاهده مشاركتي با ثبت داده‌هايي همچون عكس، فيلم و يادداشت‌هاي ميداني بوده است. بر اساس يافته‌هاي پژوهش هفت نوع فعاليت خير ديني شامل خدمات «اسكان، تغذيه و استراحت»، «بهداشت، سلامت و پزشكي»، «خدمات فني و تعميراتي»، «فرهنگي و مذهبي»، «خدمات ويژه كودكان»، «فعاليت‌هاي سياسي و ايدئولوژيك» و «خدمات تسهيل سفر» مهم‌ترين دسته‌بندي‌ها مربوط به خدمات زائران را شامل مي‌شود. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه الگوي كلي فعاليت‌ها و خدمات عراقيان و ايرانيان به‌رغم شباهت‌هاي كلي در الگو و تنوع در فعاليت‌هاي ارائه‌شده، شامل تفاوت‌هاي اساسي، ازجمله در الگوي مديريت و تأسيس موكب‌ها، نقش حكومت در سازمان‌دهي اجرايي اربعين، انگيزه‌هاي سياسي و انقلابي از فعاليت‌هاي خير ديني، ميزان رقابت براي خدمت‌رساني مي‌شود.