سازمان توليد و مبادله فلز در عصر مفرغ در جنوب شرقي ايران ‏

از اواخر دوره مس و سنگ، سازمان هاي اقتصادي-اجتماعي، توليدي و بازرگاني جوامع در جنوب شرقي ايران بروز يافتند. جستجو و ‏فراوري مواد اوليه، توليد محصولات صنعتي و توزيع آنها در سطوح منطقه اي و فرامنطقه اي به عنوان هسته اين فرايند محسوب ‏مي شدند. كشف شواهد توليد و توزيع مصنوعات فلزي و سنگي و مدارك ثبت، ضبط و شمارش از تل ابليس، تپه يحيي، شهداد، ‏شهرسوخته و كنارصندل جيرفت بيانگر رواج مبادله ي كالاها در سطح منطقه اي و فرامنطقه اي است.‏ نگارنده مقاله پاسخ اين پرسش ها را جستجو مي كند كه: وجود سازوكارهاي توليد تخصصي فلز در جنوب شرقي ايران در هزاره هاي ‏چهارم و سوم ق.م ناشي از چه عواملي بود؟ چگونه مي توان از طريق داده هاي فلزكاري منطقه جنوب شرقي ايران، موضوع برهم-‏كنش اقتصادي-اجتماعي درون منطقه اي و برون منطقه اي را تحليل نمود؟ فلزكاري، يكي از تخصص هاي توليدي در جنوب شرقي ايران از اواخر هزاره پنجم ق.م بود. كار در معادن و كارگاه هاي فلزگري و ‏نيازمندي به دانش ذوب فلزات، ضرورت برنامه ريزي دقيق تر و مديريت مطلوب تر را نسبت به ديگر تخصص ها ايجاب مي نمود. ‏وجود ظرفيت ها و استعدادهاي معدني در منطقه مذكور موجب سازماندهي فن معدنكاري و فلزگري در آن گرديد. عناصر اصلي اين ‏سازمان شامل معدن كاران، گدازگران، ريخته گران و بازرگانان بودند. اين فعاليت تخصصي در هزاره ي چهارم ق.م توسعه يافت و در ‏هزاره ي سوم ق.م به اوج گسترش رسيد. ‏ كشف شاخصه هاي فرهنگ هزاره ي چهارميِ اوروك در اين منطقه و اشاره برخي منابع مكتوب هزاره سوم ق.م ميانرودان مبني بر ‏تأمين بعضي مواد اوليه نظير فلز و سنگ از سرزمين هاي شرقي نشاندهنده وجود برهم كنش هاي اقتصادي و تجاري بين اين دو ‏منطقه است.‏