شهر و دانشگاه جندي شاپور به روايتِ منابع تاريخي و باستان شناختي

شاهنشاهي ساساني از مهم ترين دوره هاي تاريخ ايران است كه از بسياري جهات مي توان آن ها را وامدار سلسله هاي پيشين خود از جمله هخامنشيان و اشكانيان دانست. بر طبق روايات مختلف اينگونه به نظر مي رسد كه اردشير اول نه تنها بنيان گذار سلسله ساسانيان بلكه پايه-گذار طبقات اجتماعي نيز بود؛ ايجاد چنين تغييري در زيرمجموعه هاي گوناگون جامعه همچون سياست، علم و اقتصاد تاثير بسزايي داشت. مي توان گفت همين تغييرات بود كه جندي شاپور دورۀ ساساني را به مركزي علمي تبديل كرد و پزشكاني از سراسر جهان آن روز را در خود جاي داد. اين مركز علمي در قرون نخستين اسلامي نيز جايگاه والايي داشت به طوري كه پزشكانِ هارون الرشيد خليفه عباسي از اين شهر مي آمدند. اين شهر از جمله شهرهاي مشهور شاپور اول در خوزستان است كه همانند بيشاپور با پلان مستطيلي شكل ساخته شده بود و از يك طرف به رودخانۀ سياه منصور محدود بود. در اين مقاله سعي بر آن داريم تا در يك پژوهشِ كتابخانه اي منسجم، همراه با بررسي متونِ جغرافيايي و شواهد باستان شناختي بدين پرسش پاسخ دهيم كه روند شكل گيري اين شهر با توجه به منابع تاريخي چگونه بوده و با روي كار آمدن اسلام چه اتفاقي براي شهر جندي شاپور به ويژه دانشگاه آن رخ داد؟ نتايج پژوهش نشان داد كه شكل گيري شهر جندي شاپور رابطي نزديكي با كانون پزشكي خود داشته است به سخنِ ديگر توسعه كشاورزي در خوزستان و تجارت محصول در اين منطقه و حمايت دربار ساساني از فرهنگ و دانش رفته رفته منجر به ايجاد و گسترش شهر و مركز علمي آموزشي گندي شاپور انجاميد علاوه بر آن با توجه به متون مورخان اسلامي پس از فتح ايران به دست سپاهيان اسلام دانشگاه و شهر همچنان رونق خود را حفظ نمود و به عنوان مركزي علمي طب پزشكي به كار خويش ادامه داد.