عوامل مؤثر بر خصوصيات مخزني نهشته هاي ژوراسيك فوقاني (سازند مزدوران) در شمال شرق ايران

سازند مزدوران به سن ژوراسيك فوقاني مهمترين سنگ مخزن گازي شمال شرق ايران است. اين سازند غالباً از سنگ هاي كربناته متوسط تا ضخيم لايه با بين لايه هاي شيل و مارن تشكيل شده است. در سمت شرق حوضه رسوبي كپه داغ، ماسه سنگ ليتولوژي غالب اين سازند است و بين لايه هايي از رسوبات تبخيري نيز وجود دارد. بررسي هاي رسوب شناسي سنگ آهك ها و ماسه سنگ هاي اين سازند در چهار برش انتخاب شده منجر به شناسايي چندين رخساره رسوبي حاوي انواع مختلف آلوكم هاي اسكلتي و غيراسكلتي با تركيب كاني شناسي متفاوت شده است. اين رخساره ها در محيط هاي سبخايي، پهنه جزر و مدي، لاگون، پشته اي و درياي باز در يك پلتفرم كربناته از نوع رمپ هوموكلينال ته نشين شده اند. فرايندهاي دياژنتيكي مختلفي اين نهشته ها را تحت تأثير قرار داده است كه بسياري از خصوصيات پتروفيزيكي آنها بويژه نهشته هاي كربناته را تغيير داده است. از اين جهت مطالعه و بررسي تأثير اين فرايندها در افزايش و كاهش ميزان تخلخل و نفوذپذيري و نهايتاً تغيير در كيفيت مخزني اين سازند حائز اهميت است. مهمترين فرايندهاي دياژنتيكي شناسايي شده شامل سيماني شدن (سيليسي و كربناته)، فشردگي (فيزيكي و شيميايي)، دولوميتي شدن، انحلال و جانشيني مي باشند كه در كاهش و افزايش كيفيت مخزني تأثير داشته اند. سيماني شدن بصورت گسترده اتفاق افتاده و انواع مختلف سيمان كربناته و به مقدار كمتر سيمان هاي سيليسي و دولوميتي قابل مشاهده اند. اين فرايند بيشترين تاثير را در كاهش تخلخل و نفوذپديري دارد. فشردگي فيزيكي و شيميايي بر اثر افزايش بار فوقاني و گاه تأثير عوامل تكتونيكي صورت گرفته و سهم بسزايي در كاهش كيفيت مخزني سازند مزدوران داشته است. انحلال، دولوميتي شدن و شكستگي فرايندهايي هستند كه نقش مهمي در بهبود كيفيت مخزني سنگ هاي كربناته اين سازند ايفا كرده اند. فرايند انحلال، آلوكم هاي مختلف اعم از اسكلتي و غير اسكلتي را تحت تأثير قرار داده و بنظر مي رسد كه تركيب شيميايي برخي از آلوكم ها بويژه آلوكم هاي اسكلتي در ميزان تأثير آن بسيار مؤثر بوده است. دولوميتي شدن در برخي از قسمت ها به فراواني قابل مشاهده بوده و بلورهاي دولوميت غالباً جايگزين آلوكم ها و گل آهكي بين آنها شده و به ميزان كمتر بصورت سيمان ديده مي شوند. دولوميتي شدن مي تواند باعث افزايش مقاومت در برابر تراكم و ارتباط فضاي خالي با يكديگر و در نهايت باعث تغيير در نفوذپذيري گردد. شكستگي هاي موجود در سنگ آهك ها كه غالباً بر اثر عوامل تكتونيكي ايجاد شده اند در ابتدا باعث افزايش كيفيت مخزني شده، سپس سيماني شدن و پرشدن اين شكستگي ها توسط كلسيت اسپاري باعث كاهش تخلخل و نفوذپديري و در نهايت كاهش كيفيت مخزني شده است. بطور كلي شرايط محيط رسوبي، فرايندهاي دياژنتيكي و عوامل تكتونيكي مهمترين عوامل مؤثر در كيفيت مخزني سازند مزدوران مي باشند.