سنگ‌نگاري و محيط تشكيل نهشته‌هاي آذرآواري ائوسن در منطقه اندآباد، شمال غرب زنجان

منطقه اندآباد در شمال غرب شهر زنجان و به فاصله حدود 50 كيلومتري از آن قرار دارد. اين منطقه بر اساس تقسيم‌بندي‌هاي رسوبي-ساختاري ايران در بخش شمال غربي پهنه ايران مركزي واقع است. واحدهاي آتشفشاني- آذرآواري ائوسن (معادل سازند كرج) در منطقه طارم واقع در شمال و شمال شرق زنجان گشترش فراواني داشته و به دو بخش آمند و كردكند تفكيك شده‌اند. در رشته كوه‌هاي سلطانيه نيز واحدهاي آتشفشاني- آذرآواري ائوسن رخنمون‌هاي قابل توجهي را به خود اختصاص داده‌اند. نهشته‌هاي آتشفشاني- آذرآواري ائوسن در منطقه اندآباد شامل جريان‌هاي گدازه بازالت آندزيتي، آندزيت، تراكي آندزيت، داسيت، ريوداسيت و واحدهاي آذرآواري شامل انواع مختلف توف‌ها (توف بلورين، توف بلورين خرده‌سنگي، توف خرده‌سنگي، توف خاكستر)، توفيت، لاپيلي‌‌سنگ، برش آتشفشاني و آگلومرا مي‎باشند. بلورهاي موجود در سنگ‌هاي آذراواري مورد مطالعه معمولاً خرد شده و داراي گوشه‌هاي تيز هستند. بلورها عمدتاً شامل پلاژيوكلاز و كوارتز بوده و اندازه آنها از حدود 1/0 ميلي‌متر تا چند ميلي‌متر متغيير است. برخي بلورهاي كوارتز داراي فرورفتگي خليج‌مانند بوده و خميره سنگ در فرورفتگي‌ها نفوذ نموده است.. اين بافت حكايت از ناپايداري كوارتز در زمان تبلور دارد. تغييرات فشار بخار آب، هضم و اختلاط ماگمايي از عوامل ايجاد خورگي‌هاي خليج‌مانند در بلورها هستند. گاهي اوقات چسبيدن حباب گاز به سطح بلور و چرخش مايع در اطراف حباب مي‌تواند سبب ايجاد خوردگي در بلور شود. بلورهاي پلاژيوكلاز از فراوانترين بلورها در سنگ‌هاي آذراواري منطقه اندآباد مي‌باشند. پلاژيوكلازها معمولاً داراي ماكل تكراري و در مواردي داراي ماكل آلبيت-كارلسباد هستند. برخي بلورهاي پلاژيوكلاز منطقه‌بندي دارند. منطقه‌بندي در پلاژيوكلازها ممكن است ناشي از سرد شدن سريع ماگما، تغييرات فشار بخار آب، هضم و اختلاط ماگمايي باشد. قطعات خرده‌سنگي موجود در سنگ‌‌هاي آذراواري مورد مطالعه عمدتاً قطعات خرده‌سنگي آتشفشاني بوده و تركيب آندزيت بازالتي، آندزيتي، داسيتي و ريوداسيتي دارند. قطعات خرده‌سنگي مذكور سنگ‌هاي آتشفشاني قديمي‌تر جداره دودكش و اطراف دهانه هستند كه در جريان فعاليت آتشفشاني انفجاري خرد شده و پرتاب شده‌اند. غالب بودن رنگ سبز و آبي در مجموعه‌هاي آذرآواري مورد مطالعه، وجود توفيت و برخي ميان‌لايه‌هاي ماسه‌سنگي، سيلت‌سنگي و شيلي و فراواني اجزاء و قطعات فسيلي در بعضي از واحد‌هاي آذراواري دلالت بر تشكيل اين سنگ‌ها در زير آب دارد. در برخي واحدهاي آذراواري فسيل‌هاي فرامينيفر بنتيك با پوسته روشن از جنس نوموليت به وفور يافت مي‌گردد. فسيل‌هاي نوموليت غالباً سالم و ندرتاً خرد شده‌ و اندازه آنها از چند دهم ميلي‌متر تا بالغ بر 2 سانتي‌متر متغيير است. هر چقدر اندازه اين موجودات بزرگ‌تر باشند، بيانگر عميق‌تر بودن حوضه رسوبي هستند. سالم بودن فسيل‌ها نشان دهنده برجا بودن و حمل نشدن آنها است. به ندرت فسيل شكم‌پايان و دوكفه‌اي‌ها و يا قطعات خرد شده آنها در سنگ‌هاي آذراواري مورد مطالعه مشاهده مي‌گردند. غالباً حجره‌هاي نوموليت‌ها سالم هستند ولي گاهي اوقات حجره‌ها خورده شده و توسط كوارتز پر شده‌اند. جنس و رنگ پوسته اين موجودات بيانگر يك محيط دريايي با شوري نرمال، كم انرژي و دور از ساحل مي‌باشد. در كل محيط تشكيل واحدهاي آذراواري داراي فسيل نوموليت يك پلاتفرم كربناته و بخش مياني رمپ است