مقايسه تغييرات ميزان كربنات كلسيم در سازندهاي آيتامير و آبدراز (شرق كپه داغ) با روند پيشروي و پسروي آب دريا درحوضه تتيس

محتواي كربنات كلسيم نهشته‌هاي رسوبي در نتيجه كنش ورود مواد محلول شيميايي به حوضه رسوبي و واكنش‌هاي شيميايي است. تغييرات سطح آب دريا در اين معادله نقش بسزايي دارد. در محيط‌هاي كربناته و حدواسط، پايين آمدن نسبي سطح آب دريا مي‌تواند باعث انحلال كربنات و در نتيجه كاهش مقدار كربنات كلسيم شود (Coe, 2003). سازندهاي آيتامير و آبدراز در برش قرقره واقع در 97 كيلومتري شمال شرق مشهد (شرق حوضه كپه‌داغ) بر اساس نانوفسيل‌هاي آهكي به طور دقيق تعيين سن شده است كه بر اين اساس به برهه زماني آلبين پسين تا كامپانين پيشين تعلق دارند. در اين برش سازند آيتامير به ضخامت 503 متر، متشكل از دو بخش زيرين (شامل تناوبي از شيل سيلتي، ماسه‌سنگ گلوكونيتي و سيلتستون به سن آلبين پسين) و بخش بالايي (شامل لايه‌هاي شيلي با ميان لايه‌هاي ماسه‌سنگي به سن سنومانين) است درحالي‌كه سازند آبدراز به ضخامت 431 متر و متشكل از مارن خاكستري و ميان‌لايه‌هاي آهك چاكي (به سن انتهاي سنومانين پسين تا كامپانين پيشين) مي‌باشد. محتواي كربنات كلسيم در اين دو سازند با روش برنارد اندازه‌گيري شده است. محتواي كربنات كلسيم در بخش‌هاي پاييني سازند آيتامير به طور كلي پايين است. اين مقدار در لايه‌هاي شيلي و شيل‌هاي سيلتي، صفر تا 3 درصد و در برخي از لايه‌هاي سيلتستوني و ماسه سنگي با اجزا كربناته، بيشتر و حداكثر به 25 درصد مي‌رسد. اين تركيب در شيل‌هاي مارني انتهايي آيتامير به تدريج افزايش مي‌يابد (20 تا 56 درصد) و در مارن و مارن‌هاي آهكي سازند آبدراز عموما از 40 تا 80 درصد متغير است كه در لايه‌هاي آهك چاكي به 95 درصد هم مي‌رسد. روند افزايشي و كاهشي كربنات كلسيم در برش‌ قرقره با الگوي پيشروي و پسروي آب دريا در كرتاسه پسين كه براي حوضه تتيس پيشنهاد شده است (Skelton et al., 2003)، همخواني دارد. ميزان كربنات كلسيم در ابتداي تورونين افزايش يافته كه مي‌توان آن را مرتبط با پيشروي آب دريا در محدوده شرق تتيس در اين زمان و كاهش ورود مواد تخريبي به حوضه رسوبي دانست. ميانه زمان تورونين شامل يك پسروي و سپس پيشروي دوباره آب درياست كه با يك روند كاهشي و سپس افزايشي مقدار كربنات كلسيم در اين محدوده زماني در نمودار CaCO3 مشخص است. پسروي آب دريا در مرز كنياسين - سانتونين در شرق تتيس با افت محتواي كربنات كلسيم در شرق حوضه كپه‌داغ همراه است. مرز كنياسين – سانتونين و در ادامه سانتونين پيشين با پسروي آب دريا در محدوده تتيس مشخص شده است. در برش قرقره اين محدوده زماني با كاهش شديد كربنات كلسيم (كمتر از 2 درصد) در يك رديف شيل سيلتي ديده مي‌شود. مقدار كربنات كلسيم در مرز سانتونين – كامپانين و كامپانين پيشين رو به افزايش است. اين محدوده زماني در تتيس با پيشروي تدريجي آب دريا مشخص شده است.