دو واژه ي كليدي در شناخت خاستگاه آيين‌‌ زار

آيين زار در پهنه‌ي گسترده‌اي از آسياي ميانه تا شمال آفريقا شناخته شده است. هر چند در فضاهاي شهري اجراي اين آيين مردود و مَطرود به شمار مي‌آيد اما با اين وجود در حوزه‌هاي مختلف فرهنگي جهان، همچنان معتقدان و مجريان بسياري دارد. در ميان رويكردهاي مطالعاتي مختلفي كه به اين آيين چند بُعدي مي‌توان داشت، شناخت خاستگاهِ نخستين اين آيين از پرسش‌هاي مجهولي است كه پس از سال‌ها مطالعه و بررسي هنوز بدون پاسخ مانده است. برخي پژوهشگران خاستگاه زار را به شمال فلات ايران منسوب مي‌كنند در حالي كه بسياري ديگر، خاستگاه آن را به كشورهاي آفريقايي پيوند مي‌دهند. در پژوهش حاضر پس از معرفي آيين و حوزه‌هاي پراكندگي آن، نظريات مطرح شده درباره‌ي خاستگاه زار معرفي مي‌شوند. به دليل اينكه آيين زار در مقابل تغييرات اعتقادي جامعه بسيار منعطف بوده و فرگشت‌هاي متعددي را در بدنه‌ي محتوايي خود پذيرفته است، شناخت خاستگاه نخستين آن امر دشواري خواهد بود. در اين راستا به بررسي تاريخي و معنايي دو واژه از نام‌هاي اصلي و مورد استفاده در اين آيين مي‌پردازيم. داده‌هاي نخستين دستاورد سال‌ها پژوهش‌ ميداني نگارنده است كه با بهره‌مندي از منابع مكتوب تكميل مي‌شود.