تبيين حضور نقشمايه ي «بُتِّه» در متون مكتوب فارسي تا ابتداي سده چهاردهم هجري قمري

«بُتِّه» نام يكي از نقش مايه هاي پرتكرار و شاخص در هنر اسلامي است. بُتِّه كوتاه شده ي واژه ي بوته است. بوته در لغت داراي چندين معني مختلف است. واژه ي بُتِّه در تركيب هايي چون بته جقه، بته ترمه، بته سرابنديي، بته ميري، بته قهر و آشتي، بته مادر و فرزند، بته سركج و ... به كار رفته است. هرچند اين نقش از شناخته شده ترين نقوش هنر اسلامي به شمار مي رود، اما در خصوص منشاء و سابقه ي حضور آن در آثار هنري، آراء گوناگوني وجود دارد. مقاله ي حاضر مطالعه اي ميان رشته ايست كه به چيستي و منشاء نقش مايه ي بته در هنر اسلامي مي پردازد. محققان همواره به جستجوي فرم و صورت اين نقشمايه بوده و انواع آن را در ميان نقوش تزييني مورد بررسي قرار داده اند و كمتر نشانه هاي آن را در بسترهاي ديگري همچون ادبيات و تاريخ جستجو نموده اند. در اين مقاله سعي شده در لابه لاي متون فارسي ادبي و تاريخي اين نقشمايه مورد پژوهش قرار گيرد. در بخش نخست مقاله، با رجوع به فرهنگ ها و لغت نامه هاي فارسي معاني واژه ي بته و ارتباط نقش مايه و نام آن مورد بررسي قرار گرفته است. بخش دوم به جستجوي اين واژه در متون ادبي و تاريخي كهن فارسي اختصاص يافته و نمونه هايي از حضور نقشمايه ي بته در متون نظم و نثر فارسي از گذشته تا ابتداي سده ي چهاردهم هجري قمري ارائه شده است. روش تحقيق تاريخي بوده و شيوه ي گردآوري داده ها، به روش مطالعه ي كتابخانه اي و جستجوي اينترنتي بوده است. بر اساس يافته هاي پژوهش حاضر نام اين نقش مايه در ارتباط با صورت آن مي باشد. نام نقشمايه ي بته به عنوان يك نقش-مايه ي شناخته شده به دو صورت «بوته» و «بته» از ابتداي سده ي دهم هجري بدين سو در آثار مكتوب ادبي و تاريخي فارسي ثبت و ضبط شده است.