جايگاه خلاقيت در ساز و كارهاي هنر مدرن ايران با تكيه بر آراء الك گرابر

در ميان پژوهش‌هايي كه هنر معاصر ايران را مورد بررسي قرار داده‌اند، برخي از اساس هنرمندان نوگراي ايراني را فاقد درك درست از هنر مدرن دانسته و برخي ديگر آنها را مقلد معرفي نموده‌اند. بعضي ديگر از پژوهش‌ها نيز هنر مدرن ايران را وارداتي و عده‌اي نيز آن را سطحي و ظاهري و عده‌اي ديگر نيز ورود آن را يك ضرورت دانسته‌اند. عده‌اي هم تلفيق اسلوب‌هاي مدرن و سنتي را غير ممكن دانسته‌اند. در اين ميان پژوهش الگ گرابر، نشان مي‌دهد كه هنر اواخر دوران قاجار هنري خلاقانه، مدرن و داراي اصالت است. هدف اصلي اين پژوهش ابتدا مشخص كردن جايگاه خلاقيت در هنر مدرن ايران با تكيه بر نظريات مختلف درباره آن و پس از آن با توجه به اين نكته مهم كه گرابر هنر اواخر دوران قاجار را مدرن و اصيل مي‌داند، جايگاه خلاقيت را در نظريات او مشخص و سپس مولفه‌هايي كه متضمن خلاقيت در هنر مدرن و اصيل در اين دوره هستند را استخراج نمايد. اين پژوهش، با روش توصيفي ـ تحليلي و با تكيه بر آراء الگ گرابر چهار مولفه را استخراج نمود كه عبارت‌اند از «پذيرش مشتاقانه يك تكنولوژي بيگانه و خلاقيت در استحصال امكانات تازه براي توليد فرمهاي خلاقانه جديد»، «مطالبه و درخواست مدرنيته مانند غرب و پذيرش عدم رجعت به گذشته»، همچنين «ساده‌سازي و انتزاع خلاقانه و غريزي فرمها و تركيبها در توليدات تجسمي بدون تكيه بر تاملات روشنفكرانه» و چهارمين مولفه، «تكيه بر تفكر ديني و عرفاني كه مقدمات زبان همه فهم در هنر را فراهم نموده بود» را، استخراج كرد و نشان داد كه در سه مورد از اين مولفه‌ها كه متضمن اصالت در هنر مدرن ايران هستند، خلاقيت نقش مهم و بسزايي را ايفا مي‌نمايد. نتايج اين بررسي، مي‌تواند مورد استفاده هنرمندان مدرنيست معاصر ايراني در شناخت جايگاه خلاقيت در هنر قرار گيرد.