بررسي تطبيقي نقاشي مانوي و نگارگري كتاب سمك عيار دورۀ سلجوقي

نقاشي مانوي را پايه واساس نگارگري ايراني - اسلامي مي دانند. بي شك مانويان به پيروي از آموزه هاي ماني به كار تصوير و تذهيب كتاب مي پرداختند و نقاشي براي مانويان وسيله اي براي تعليم و تبليغ بود. حجم عمدۀ آثار مانويان شامل ديوارنگاره ها و نقاشي برروي كاغذ يا ابريشم است كه از منطقه تورفان چين بدست آمده است. در قرن چهارم هجري قمري سبكي در نگارگري ايران بوجود آمده كه آن را مكتب سلجوقي مي نامند. در اين دوره دوباره تصوير سازي كتاب ارژنگ ماني اساس نگارگري ايراني-اسلامي رونق مي يابد و نقاشي تحت تاثير نقاشي دوره ساساني (مانوي) است. سمك عيار داستاني است كه مربوط به دوره سلجوقي است كه موضوع بيشتر نگاره هاي آن داستان شمس و شمات است. نقاشي اين كتاب تمام خصوصيات و سنّت نگارگري عهد ساسانيان (مانوي) را در بر دارد. هدف اين مقاله بررسي ويژگي هاي مشترك نقاشي مانوي با نگارگري سمك عيار دوره سلجوقي است. سوال اصلي اين تحقيق اين است كه چه عناصر و ويژگي هايي از نقاشي مانوي وارد نگارگري سمك عيار شده است ؟ روش تحقيق توصيفي –تحليلي و براي اثبات فرضيه ها پژوهشگر از تطبيق عناصر تصويري استفاده كرده است.اگر چه نقاشي مانوي تأثيرات زيادي بر ادوار مختلف گذاشته است اما اين تأثيرات هريك به گونه اي خاص در هر دوره نشان داده مي شوند. پس از تطبيق نقاشي هاي مانوي و نگاره هاي نسخه سمك عيار چنين نتيجه اي بدست مي آيد كه نگاره هاي سمك عيار از نظر : عناصر گياهي و هندسي به كار رفته شده در نقاشي ها، حالت چهره ها، حالات نشستن و قرار گرفتن افراد در جايگاه، نوع پوشش تأثيرات زيادي از نقاشي مانوي گرفته اند و به ميزان بسيار زيادي اين عناصر بكار برده شده شبيه هم مي باشند.