تحليل زيبايي‌شناختي ساختاري جايگاه انسان در تركيب‌بندي‌هاي استاد‌محمدسياه‌قلم

تعدادي از تصاوير مرقعات كتابخانه توپقاپو استانبول را منسوب به سياه‌قلم دانسته‌اند كه در مورد تعداد آثار، محققين نظريات متفاوتي دارند. رهنورد60 تصوير و راكسبورگ 80 تصوير از مرقعات را به سياه‌قلم منسوب كرده است و در اكثر نگاره‌ها امضاي سياه قلم ديده مي‌شود. هويت نامشخص محمدسياه‌قلم، شيوه نامعمول و سبك نقاشي‌هاي دور از سنتش، ساليان متمادي نظر هنرشناسان را به خود جلب نموده است. بدليل نبود مدارك كافي براي شناخت اين هنرمند نقاشي‌هايش به عنوان مجموعه‌اي از عناصر بصري كه نشات گرفته از بينش و جهان‌بيني اوست، مي‌تواند به شناخت بيشتر سياه‌قلم كمك كند. بدليل بيان نامعمولي كه در آثار محمدسياه‌قلم ديده مي‌شود، در نگاره‌هايش عناصر زيادي ازجمله ديو، فرشته، اژدها، حيوان، طبيعت‌ و انسان وجود دارد. انسان در آثار استاد محمد سياه قلم حضور پررنگ‌تري در نگاره‌ها دارد. همچنين موضوعات نگاره‌ها چه آنهايي كه انسان حضور دارد، يا عناصري مانند ديو با فعاليتهاي انساني مرتبط است. مانند رقص، شكار، اردوگاه زدن، چراندن حيوانات، آتش بازي و ... در اين پژوهش تلاش شده به بررسي انسان در نگاره‌هاي سياه‌قلم پرداخته و انسان(پيكره‌ها) را از نظرتحليل ساختاري صوري مانند پوشش، چهره‌پردازي، حالات و حركات و رنگ بررسي نمايد. روش تحقيق اين پژوهش بصورت توصيفي‌تحليلي است. مطالعات پژوهش از طريق منابع مكتوب و كتابخانه‌اي(اسنادي) صورت پذيرفته و بدين‌منظور 27 نگاره بصورت گزينشي مورد بررسي قرارگرفته‌است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهدكه مردان سهم بيشتري نسبت به زنان و كودكان در نگاره‌ها داشته‌اند، اما در تركيب‌بندي فضاي يكساني را دارند و با موضوعات مشترك و در كنار هم ديده مي‌شوند. از نظر نحوه اجرا، پوشش و چهره‌پردازي پيكره هاي مرد، زن و كودك شبيه هم تصوير شده‌اند. اما بدليل زياد بودن پيكره هاي مردان، تنوع پوشاك از جمله كفش، كلاه، لباس مردان نيز نسبت به زنان بيشتر بوده و زنان تنها با لباس ساده و پوشيده تصوير شده اند. رنگها در زنان، مردان و كودكان مشترك است.