ريخت شناسي نگارۀ ابوزيد در سن ميانسالي از كتاب مقامات حريري نسخه شفر محفوظ در كتابخانه ملي فرانسه

The Morphology of Abu Zayed in Middle Ages from the Book of the Hariri Manuscript Schefer Preserved in the National Library of France

نسخه مقامات حريري از نسخ ابتداي دوره سلجوقي، كه خود آغازگر كتاب نگاري اسلامي است، قابليت بررسي با ديدگاه هاي مختلف و رويكردهايي متفاوتي را داراست. با توجه به تنوع موضوعي متن مقامه ها و بررسي فرميك يا ريخت شناسي شخصيت‌هاي اين مجموعه با اين دغدغه مطالعاتي كه نگارگر، چگونه به رويكرد تصويري يكپارچه اي در طراحي شخصيت اصلي رسيده است، مي تواند به بررسي نگاره هاي نسخه مذكور بپردازد. با اين نگاه، پژوهش پيش رو به بررسي ساختاري پيكره ابوزيد به عنوان اصلي ترين شخصيت اين مجموعه همت گماشته است. در اين راستا با متمايز ساختن پيكره ابوزيد در سن ميانسالي از ساير عناصر تصويري نگاره، جامعه آماري به مجموع 11 پيكره شناخته شده، تعلق گرفته است كه با توجه به متن داستان مقامه ها و نگاره هاي موجود مجزا شده و مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. در اين راستا عناصر ساختاري هر پيكره با توجه به مشخصه هاي متني و تصويري آن، بررسي شده است به اين صورت كه در جدول تجزيه و تحليل پيكره ها، با رويكرد ريخت شناسي ابتدا توصيفات متني موجود در متن با توجه به شخصيت ابوزيد مجزا شده، سپس ويژگي هاي فرميك فيگور مورد نظر با توجه به نگاره، مورد مطالعه قرارگرفته اند. دراين مطالعه از شيوه كتابخانه اي استفاده شده و در پي دستيابي به اصول ريخت شناسي حاكم بر اثر در نگاره ابوزيد است تا به كشف اجزايي كه در جهت يكپارچه سازي روند تصويري درنگاره ابوزيد به كارگرفته شده، دست يابد و اصول حاكم بر تركيب اين عناصر و اجزا را استخراج نمايد. در نتيجه اين آناليز مشهود مي گردد كه نگارگر اين نسخه در نگاهي فرم گرا به پيكره ابوزيد، ديد شخصي خويش را بر ساير عناصر تاثيرگذار بر فرم چون تبعيت از متن، خصوصيات سبكي، فرهنگ غالب بر جامعه ارجحيت داده و به خلق شخصيت ابوزيد پرداخته است.