خوانش پديدارشناختي رنگ‌ سياه در يك صفحه سياه‌مشق دوره‌ي قاجار با تكيه بر آراء شيخ محمود شبستري

Phenomenological Reading of the Black Color of a Siah-mashgh from Qajar Period by Relying on the Theories of Sheikh Mahmud Shabestari

خوانش پديدارشناختي آثار بصري هنري، به‌خصوص وقتي با رويكردي تفسيري انجام شود، مسئله‌اي است كه بايد به طريقي نظام‌مند بدان پرداخت. يكي از مجموعه آرائي كه چنين گذري را از طريق يك سويه‌ي عقلاني-عرفاني فراهم مي‌كند، آراء شيخ محمود شبستري در باب رنگ سياه است كه در اين نوشتار با كاربست آن بر روي تصوير يك صفحه سياه‌مشق دوره‌ي قاجار، قابليتش در رسيدن از يك تركيب صوري و رنگي به معنا را نشان داد. نوشتار حاضر در پاسخ به اين پرسش شكل گرفت كه اگر سياه‌مشق در نظام تفكرات ايدئال شيخ محمود شبستري خوانش شود با توجه به رنگ سياه و صورت كلي آن آيا مي‌تواند دربردارنده‌ي معنايي باشد كه تاكنون از ديده نهان بوده؟ و از اين گذر بر آن بود تا با خوانش يك اثر از منظر شيخ شبستري، راه را براي پژوهش‌هاي آتي در جستجوي پاسخي به چيستي و چرايي هريك از ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد سياه‌مشق، هموار كند. ازاين‌روي با اتخاذ يك رويكرد پديدارشناسانه و مبنا قرار دادن نظريه شيخ محمود شبستري در مورد رنگ سياه و تعيّن آن مطالعات اين پژوهش آغاز شد و با توجه به رويه‌ي تفسيري اين نوشتار درنهايت بدين نتيجه رهنمون شد كه سياه‌مشق موردمطالعه به‌واسطه دربرداشتن واژگاني مرتبط با روايت تجلي خداوند بر حضرت ابراهيم (ع) و نيز با تركيب‌بندي قوسي صعودي و نزولي مي‌تواند تبييني از تعين رنگ سياه به هنگام تجلي خداوند بر حضرت ابراهيم (ع) باشد و اين استنباط هنگامي محكم‌تر به نظر رسيد كه فرم دوار صفحه و ارجاع آن به نظريه‌ي انسان كامل در عرفان، كاملاً با شخصيت حضرت ابراهيم (ع) به‌عنوان انسان كامل، هم‌خوان بود.

The phenomenological reading of visual artworks especially when it is done with an Interpretational approach, is a problem which should be solved in a systematic way. One of the sets of rituals that provides such passage through a rational-mystical way is the theories of Sheikh Mahmoud Shabestari on the black light, which in this article by using on a Siah-mashgh of Qajar period, showed its capability to gain meanings from the color form. The present paper responds to the question that if the Siah-mashgh will reading in the ideological system of Sheikh Mahmud Shabestari, with regard to its black color, and its general form, can it contain a meaning that has ever been obscured? And it this passage wanted that, by reading an artwork from the perspective of Sheikh Shabestari, make the process easier for future researches which are seeking the answer of the question about every single aspect of a Siah-mashgh. Hence, by having a phenomenological approach and basing the theory of Sheikh Mahmud Shabestari about the black light and its visualisation this study began and, according to the interpretative manner of this paper, led to the conclusion that the very Siah-mashgh in this study was studied by Having the words related to God s manifestation of Prophet Ibrahim, as well as with an upward and downward arc combination, could be an explanation of the determination of the black color during the manifestation of God on Prophet Ibrahim, and this inference seemed tougher when the rotating form The page and its reference to the complete human theory of mysticism, completely with the character of Prophet Ibrahim As a perfect man, it was consistent.