مطالعه تطبيقي چهار نمونه از نقش مايه هاي شمسه قرآن هاي صفوي با ترنج قالي هاي همان دوره

A comparative study of four examples of the Safavid Qurans Pointed Medallion motifs with the same period carpets medallion.

شمسه از آرايه ها و نقوش تجسمي است كه در بسياري از هنرهاي اسلامي و از جمله هنر دوران صفوي نمود دارد، در معناي نمادين خود حاكي از بازنمايي حركت مستمر جهان و در معناي كلي آن به نوعي نماد نور و ذات خداوند است. فرمي كه دربرگيرنده نماد وحدت و كثرت به طور همزمان است. نقوشي كه در شمسه ها تكرار مي شوند با حركت دوار خود به نوعي با عرفان اسلامي در ارتباط هستند. عهد صفوي دوراني است كه هنرها ارتباطي عميق با عرفان و معنويت دارند. نقش شمسه هايي كه در قرآن هاي عهد صفوي نقش بسته اند با ترنج قالي هاي آن عهد شباهت هايي دارند. سوال اصلي اينجاست كه از چه لحاظ نقش شمسه ها بر ترنج ها تاثير گذاشته است؟ نقوش داخلي آنها چه شباهت هايي با هم دارند؟روش تحقيق در اين پژوهش به صورت توصيفي تحليلي است و شيوه جمع آوري اطلاعات و داده ها به صورت كتابخانه اي بوده است. هدف اصلي اين پژوهش دستيابي به نوع تاثيراتي است كه شمسه قرآن ها بر ترنج قالي ها در دوره صفوي گذاشته است. و از اهداف فرعي، رسيدن به شباهت هاي نقوش شمسه هاي قرآني صفوي با ترنج قالي هاي آن دوران است. در نهايت مي توان چنين نتيجه گيري كرد كه فرم شمسه قرآن هاي صفوي با تمام بار معنايي، عرفاني و نمادين خود به نوعي در قالي هاي صفوي به شكل ترنج، تكرار شده است و در جزئيات نقش هاي آنان شباهت هايي مشاهده مي شود؛ بند ختايي، گل ختايي و گل پنج پر از جمله نقوشي است كه بيشترين كاربرد را دارد، و حاكي از تاثيرات كلي مكتب صفوي بر هنر تذهيب است كه در هنر طراحي نقوش فرش هم موثر بوده است.