تبيين علمي نقش لنگرواري كوه‌ها در گردش سياره‌اي بادها و چرخه‌هاي آب و فلزات سنگين بر پايه آيات قرآن كريم

بر پايه يافته‌هاي علمي در سه قلمرو زمين‌شناسي و هواشناسي و جغرافيا، آيه «وَ القي في الارضِ رواسيَ اَن تَميدَ بِكُم»، به نقش لنگري رشته‌كوه‌ها به ويژه در مقياس‌هاي پرامتداد و مرتفع براي مهار ناآرامي سپرهاي تشكيل‌دهنده پوسته زمين اشاره دارد. پيش از اين مفسران «قرار زمين» را در آيه 64 سوره غافر «جعل لكم الارض قراراً» براي انسان منطقي‌تر دانسته‌اند. چراكه كره زمين به خودي خود بيقرار و داراي انواع حركات مانند چرخشي، گردشي و رقص محوري است. هنگاميكه مرجع ضمير «كُم» در هر دو آيه لقمان/10 و غافر/64، انسان باشد كه ظاهر اين دو آيه چنين گواهي مي‌دهد؛ سپرهاي قاره‌اي زمين را روي گوشته سيال آن مي‌توان چون كشتي‌هايي مجهز به لنگرهايي كوه‌پيكر انگاشت كه با وجود حركاتي كه نسبت با محيط زيرين و نيز نسبت به يكديگر دارند؛ براي انسان‌هايي كه بر آنها سوار و مشغول كار و فعاليت روزانه هستند، محيطي امن به حساب مي‌آيند. اين را مي‌توان بُعد مكاني لنگرواري رشته‌كوها دانست. در كنار بُعد مكاني ياد شده، آيه پاسخگوي اين پرسش نيز هست كه چرا امروزه آرام‌ترين سرزمين‌ها به جهت زمين‌لرزه، سرزمين‌هايي هموار يا كم‌عارضه هستند و اين بُعد زماني لنگرواري رشته‌كوه‌هاست چراكه دانش زمين ‌شناسي براي عموم مناطق در خشكي زمين حتي مناطق هموار، در اعصار گذشته زمين‌شناختي، وجود رشته كوه‌ها را گواهي مي‌دهد كه به تدريج فرسوده، ساييده و به پي‌سنگ‌هاي ايمن از زمين‌لرزه تبديل شده‌اند. گذشته از دو بُعد ياد شده، تا كنون تحقيقات متعدد، دو نقش لنگري ديگر را يكي در گردش شتابنده «بادها» در هواكره زمين و ديگري در دو چرخه بي‌وقفه «آب» و «فلزات سنگين» در سنگ‌كره زمين مطرح مي‌كند. لنگراندازي موج‌هاي ناآرام بادهاي سياره‌اي زمين با نام «امواج رزباي» به ويژه در پناه دو توده عظيم كوهستاني با نام «راكي-روشوز» و «تبت-هيماليا»، سبب ثبات شرايط زندگي براي انسان در دو كرانه شرقي و غربي بزرگ‌ترين اقيانوس جهان شده است. به همين ترتيب از چهار موج سياره‌اي باد موسوم به رُزباي، دو موج غرب امريكاي شمالي و شرق آسيا با ايفاي نقش دو توده كوهستاني نامبرده از جابجايي غرب‌سو كه ويژگي ذاتي بادهاي عرض‌هاي مياني به حسب اثر چرخش كره زمين است، بازايستاده؛ اعتدال هوا، بارش‌هاي سودمند و پربركت را براي اين دو سرزمين كرانه‌اي سبب مي‌شوند. ثبات موجِ شرق آسيا با ايفاي نقش لنگري «تبت-هيماليا»، توانسته است، اين منطقه پهناور را از هندوستان تا ژاپن براي جمعيت متراكم و ساكن در آن كه يك سوم جمعيت جهان است، به منطقه‌اي مطمئن براي توليد برنج تبديل كند. «توده‌هاي كوهستاني» براي چرخه آب يعني برخاستن آب از سطح اقيانوس به شكل بخار، انتقال آب توسط بادها به داخل خشكي‌ها و تشكيل ابر و بارندگي و سپس جاري شدن در قالب رودها به سوي خاستگاه نخستين، نقشي لنگري ايفا مي‌كنند. بارش‌هاي جوي‌ در بستر چرخه ياد شده با نزول بر سطح توده‌هاي كوهستاني و نفوذ در پيكره آنها به ثبات گراييده، براي انسان امكان سكونت، كار و فعاليت‌هايي مانند كشاورزي و حتي گذران اوقات فراغت را فراهم مي‌كنند. بر پايه جديدترين نظريه زمين‌شناسي، مواد گدازان و عموماً حاوي فلزات سنگين مانند منيزيم در زير پوسته زمين داراي حركات دوراني هستند. كوهزايي‌ها سبب توقف حركت بي‌وقفه اين عناصر و جايگيري آنها در سنگ‌هاي آذرين درون پيكره‌هاي كوهستاني مي‌شوند. در دوره‌هاي بعدي، عوامل فرساينده مانند آب، امكان راهيابي تدريجي اين تركيبات قليايي را به سطح زمين و در نتيجه غني شدن خاك كوهپايه‌ها و دشت‌ها فراهم مي‌كنند.