بررسي تطبيقي ديدگاه آيت‌الله معرفت(ره) و آيت‌الله فاضل لنكراني(ره)درباره استعمال لفظ در بيش از يك معنا و ارتباط آن با ظهر و بطن آيات قرآن كريم

يكي از مسائل اختلافي در علم اصول، مسئله استعمال لفظ در بيش از يك معنا (چندمعنايي) است. خاستگاه اين مسئله بيشتر مربوط به الفاظ قرآن‌كريم است. آيت‌الله‌معرفت و آيت‌الله‌فاضل به امكان و جواز استعمال لفظ در بيش از يك معنا معتقد هستند. در بحث ظهر و بطن آيات قرآن كريم، آيت‌الله‌معرفت، مفهوم‌عام برگرفته از آيه را با رعايت سه‌شرط، معناي باطني آيه مي‌داند. به عقيده ايشان، معاني‌باطني در عرض معناي‌ظاهري و از مصاديق چندمعنايي هستند. ديدگاه آيت‌الله‌معرفت درباره معناي باطني قرآن طرداً و عكساً محل تأمل است. از آن جمله، كشف مفهوم عام كه شامل معناي‌ظاهري و معناي‌باطنيِ مذكور در روايات است كه در برخي آيات متصور نيست. آيت‌الله‌فاضل ذو‌وجوه‌بودن آيات قرآن «فإن القرآن حمال ذو وجوه» را به‌مثابه احتمالي در ارتباط بطون قرآن معرفي مي‌كند و بطون هفت‌گانه را از سنخ معاني گوناگون يك آيه نمي‌داند. ازاين‌رو ظاهر و باطن قرآن را از مصاديق بحث چندمعنايي نمي‌داند. از مهم‌ترين وجوه تأمل نسبت به ديدگاه ايشان اين است كه حمل باطن قرآن بر وجوه مختلفي كه مفسران با بي‌توجهي به معناي‌لغوي، قرائن‌متصل و ‌منفصل، يا تحميل يك اعتقاد باطل بر آيات قرآن بيان كرده‌اند، بسيار بعيد است و از محسنات قرآن به شمار نمي‌آيد. در اين نوشتار با روش‌تطبيقي به بررسي ديدگاه آيت‌الله معرفت و آيت‌الله فاضل درباره چندمعنايي و ارتباط آن با ظهر و بطن آيات قرآن‌كريم خواهيم پرداخت.