بررسي تطبيقي مفهوم عقل و نقش آن در تفسير قرآن از نظرگاه آيت‌الله فاضل لنكراني(ره)و مكتب تفكيك با تكيه بر انديشه ميرزا مهدي اصفهاني

يكي از اساسي‌ترين مسائل در مباني علوم قرآني، بررسي نقش عقل و گستره قلمروي آن در فهم و تفسير قرآن است كه از ديرباز مورد توجه انديشمندان اسلامي قرار گرفته است. مقاله حاضر با روش تحليلي _ تطبيقي به تعريف و شرايط نقش‌آفريني عقل از ديدگاه مكتب تفكيك و آيت‌الله فاضل لنكراني با هدفِ واكاوي مدعا و اعتبارسنجي ادله آنان درباره نقش عقل در فرايند تفسير قرآن مي‌پردازد. استفاده از روش اجتهادي در تفسير قرآن كريم، نقطه اشتراك اين دو ديدگاه است؛ با اين تفاوت كه آيت‌الله فاضل لنكراني، ارزش عقل به معناي مصطلح را به‌منزله قرينه لفظي متصله‌اي مي‌داند كه مخاطب را ملزم به پيروي از آن در همه موارد مي‌كند، درحالي‌كه طرفداران مكتب تفكيك، فقط عقل فطري را كه طبق اصطلاح ايشان موجودي نوراني است، در معرفت ديني و تفسير قرآن مفيد مي‌دانند، ولي قرينيتي براي احكام عقل اصطلاحي قائل نيستند؛ لذا هر يك، عقلِ مستفاد در تفسير را به معناي مصطلح خويش قصد مي‌كنند. به بيان ديگر، هر دو ديدگاه، در نام‌گذاري عقل به «عقل فطري» اشتراك دارند، اما اشتراك در اين واژه تنها اشتراك لفظي است و همان‌طور كه بيان شد، در معنا، مشربي متفاوت از هم برگزيده‌اند.