واكاوي تدبيرات و اقدامات اميركبير در اصلاح نظام ديوان سالاري عصر ناصري

ديوان سالاري ايران با پيشينه عظيم خود گوياي تحولات و رخدادهاي فراواني است كه در متن تاريخ اين سرزمين به وقوع پيوسته است. ازجمله بزنگاه هاي دستگاه ديواني ايران عصر قاجار است كه به دليل ورود انديشه هاي تجددخواهانه تغييراتي را در ماهيت و محتوا به خود گرفت. هرچند آغاز اصلاح گري در عصر قاجار مصادف با سلطنت فتحعلي شاه و از سوي وليعهد او عباس ميرزا بود؛ اما در دوره ناصري اميركبير با ابعاد و عمق بيشتري اين مهم را ادامه داد. آشنايي اميركبير با پيشرفت هاي دستگاه اداري در اروپا و عثماني سبب شكل گيري ذهنيت مدرن نزد او شد. مروري بر پيشينه ديوان سالاري در ايران نشان مي دهد كه ديوان سالاران اصلاح گر ايراني در عصر قاجار كوشش هاي فراواني در راه اصلاحات كردند، اما در نهايت تلاش هايشان بي نتيجه ماند. اصلاحات در ايران با اقدامات عباس ميرزا وليعهد بعد شكست ايران در جنگ هاي ايران و روس آغاز شد. و زيربناي اصلاحات بعدي به شمار رفت. و مصلحاني چون امير كبير و سپهسالار آن را ادامه دادند، ولي عزل و قتل امير كبير نشان داد كه صاحب منصبان فاسد و درباريان كه دستشان از سوء استفاده هاي كلان كوتاه شده بود، در ائتلافي نامبارك با عوامل خارجي تمام تلاش هاي تحول آفرين و برنامه هاي بنيادين اصلاح نظام اداري كشور امير كبير را به هم زدند. و زحمات امير كبير براي برقراري نظم و قانون به انجام نرسيد. و با ازبين رفتن وي معلق ماند. اين نوشتار بر آن است كه با روش توصيفي-تحليلي به اين سوال پاسخ دهد كه اقدامات و تدبيرات اميركبير چه نقشي در تحول نظام ديوان سالاري عصر قاجار داشته است؟تحول در نظام اداري از طريق تاسيس نهادهاي آموزشي، تغيير در نظام اقتصادي، نظامي و ديپلماتيك صورت گرفت. اقدامات اميركبير در زمينه تاسيس نهادهاي جديد، تقويت دستگاه بروكراتيك، تربيت ديوان سالاران بروكرات زمينه ساز حركت وضعيت ديوان سالاري عصر قاجار از وضعيت سنتي به سمت شد.