تحليلي بر نقش انديشه ملكم خان در تحول ساختار ديوانسالاري عصر قاجار

نهاد ديوانسالاري همواره نقش كليدي در پيشرفت يا توسعه نيافتگي جوامع داشته است. فقدان قانون و قانونگرايي در تاريخ نظام سياسي- اداري ايران، ضرورت و احساس نياز به هرگونه تغيير و تحول اساسي را در نظام ديوانسالاري كشور منتفي مي ساخت. اما در دوره اول قاجار، با آشنايي نخبگان و برخي مقامات ارشد با تحولات فكري و تجددخواهي در جهان، تلاش براي انجام اصلاحات بنيادي در ساختار تشكيلات اداري دولت آغاز شد.نياز تاريخي كشور به تاسيس قانون و رويه قانون مداري و نياز به تحولي نظام مند در نظام ديوانسالاري ناكارآمد، به ويژه در دوره ناصرالدين شاه به سبب تاثيرپذيري نخبگان دوره قاجار از ارزش هاي جامعه غربي در اين زمينه، مبدل به مطالبه اي جدي در جامعه ايراني گرديد. برنامه هاي بنيادين اصلاح نظام اداري كشور و برقراري قانون و نظم از دوره عباس ميرزا آغاز گرديد و با آشنايي با غرب، روشنفكران نيز به نوشتن آثاري در زمينه حكومت، ساختار دولت، قانون تنظيمات، تفكيك قوا، تاسيس مجلس تنظيمات، مجلس وزراء و... پرداختند. از جمله اين روشنفكران ميرزاملكم خان ناظم الدوله است كه در آثار خود پيشنهادهايي براي نوسازي دستگاه دولت مي دهد. اين نوشتار با استفاده از روش توصيفي -تحليلي و بهره گيري از منابع كتابخانه اي درصدد تبيين و تحليل نقش تاريخي و جايگاه ملكم خان در تحول نظام مند ساختار ديوانسالاري در ايران است.