بررسي انعكاس مناصب ديواني صفويه در تذكرة الملوك و ميزان تاثيرپذيري آن از تاريخ عالم آراي عباسي

براي شناخت مناصب ديواني عصر صفويه كتاب تذكرة الملوك تاليف ميرزا سميعا يكي از مستندترين كتب تاريخي اين دوره محسوب مي شود. اين كتاب كه به سبك اداري خاصي نگارش يافته، اطلاعات جالبي درباره حكام، سرحدداران، نظاميان و مشاغل ديواني به دست مي دهد.از بررسي اين كتاب از وجوه مختلف و مقايسه آن با ديگر منابع مهم قبل از آن و توجه به ميزان تاثير پذيري تذكرة الملوك در شرح حال نويسي و ذكر مناصب ديواني، كتاب تاريخ عالم آراي عباسي نوشته اسكندربيك منشي نقش پر رنگ و به سزايي را ايفا مي كند. در پژوهش حاضر برآنيم تا علاوه برتبيين چگونگي انعكاس مناصب ديواني درتذكرة الملوك، ميزان تاثيرپذيري آن را از تاريخ عالم آراي عباسي، از اين زاويه مورد بررسي قرار دهيم. بخشي از نتايج پژوهش نشان مي دهد كه نظام تمركز يافته ي صفويان در عصر شاه عباس اول و شغل ديواني اسكندربيك به عنوان منشي شاه، باعث ارائه اطلاعات مفيدي از طبقه ي شاهزادگان، وزرا، امرا، مستوفيان و ساير ديوانسالاران گرديده است كه اين از جمله امتيازات تاريخ عالم آراي عباسي در امور ديواني مي باشد. گزارش هايي را كه وي درباره ي ديوانسالاران در كتابش گزارش مي دهد اكثرا در مورد عزل و نصب صاحب منصبان ديواني است و اين سبك را مي توان پيشگام شيوه اي نو در توصيف احوال و مناصب ديواني در منابع تاريخي پس از خود از جمله تذكرة الملوك دانست. تاريخ عالم آراي عباسي همچنين در زمينه اصطلاحات و شخصيت هاي ديواني صفويه در دوره شاه عباس به عنوان منبعي معتبر براي تذكرة الملوك به شمار مي رود.