بازخواني «حكمت» در هنر و معماري اسلامي در ايران

در تجزيه و تحليل عميق و اصولي محتواي هر اثر هنري، بدون شك «درك هنرمند از هستي» خود را به گونه اي مي نماياند: اين كه آيا او هستي را داراي مبدا و معنا جهت و هدف و چون مجموعه اي از تعادل ها و تناسب ها مي بيند كه هر يك از اجزاء جاي خود را در يك نظام منطقي هدفدار كسب كرده اند يا آن را مجموعه اي از پراكندگي ها، اغتشاش ها و بي سرانجامي ها مي يابد. گذشته از آن، اين كه اگر جهت و معنا و تعادلي در هستي هويداست، درك هنرمند از اين مقولات چگونه است. از اين رو سوال هاي پژوهش بدين صورت مطرح مي شود: قلمرو هنر اسلامي چيست، رويكرد متفكران به هنر اسلامي چگونه است، ويژگي-هاي مشترك در هنرهاي مذهبي و بنيادهاي نگرش هنر اسلامي كدام اند؟ ساختار اين پژوهش، كيفي از نوع كاربردي و با رويكردي تحليلي- توصيفي انجام شده است. نتايج نشان مي دهد كه هنر ديني متعلق به نظام روحاني و الهي است، تجاوز از مرتبه ي نفس و نفسيات و رسيدن به ساحت روحانيت است. در واقع هنر در عالي ترين شكل و نمود خود نوعي تجلي است و كار هنرمند مسلمان، رسيدن به مقام مشاهده ي تجليات الهي است.