تحليل اخلاقي مسئله گمنامي در فضاي مجازي

گسترش فضاي مجازي در دهه‌هاي اخير موجب شكل‌گيري تعاملات اجتماعيِ متنوع ميان انسان‌ها در بستر فناوري اطلاعات و ارتباطات شده است. اين تعاملات گوناگون رفته‎رفته نظام­هاي اجتماعي گوناگوني را در بستر شبكه‌هاي اطلاعاتي و ارتباطاتي ايجاد كرده‌اند. ازاين‌رو زيست مجازي انسان‌ها در اين نظام­هاي اجتماعيِ جديد، مسائل اقتصادي، سياسي، اخلاقي و غيره را پيش روي ايشان قرار داده است. مسئله گمنامي يكي از مسائلي است كه در عرصه اخلاق فضاي مجازي بررسي مي­شود. گمنامي كه در نگاه نخست به هويت بازمي‌گردد، در فناوري‌هاي نوين ارتباطي فرصت‌ها و چالش‌هاي اخلاقي جدي براي كاربران ايجاد كرده است. ازسويي گمنامي فرصتي تسهيل‌كننده در تعاملات اجتماعي نظير وقف، پيشنهادهاي مزايده، فعاليت منابع خبري گمنام، فعاليت‌هاي تأميني پليس در قالب نظارت‌هاي نامحسوس به‎دست مي‌دهد و از سويي ديگر، امكان مسئوليت‎گريزي در قبال جرائم، نفي مالكيت معنوي، امكان تهمت و افترا را براي سوءاستفاده‎كنندگان ايجاد مي‌كند. اين پژوهش كه از نوع پژوهش‌هاي كيفي و با روش توصيفي-تحليلي مبتني‎بر مطالعات كتابخانه‌اي صورت گرفته است، مي­كوشد فرصت‌ها و تهديدهاي اخلاقيِ مسئله گمنامي را ازمنظر مكاتب اخلاقِ هنجاري تحليل كند. براي تحقق هدف پژوهش، سه مفهوم اصليِ مرتبط با مسئله گمنامي، يعني هويت و حريم خصوصي، مسئوليت شخصي و مسئوليت اجتماعي از ديدگاه سه مكتب اخلاقِ هنجاريِ غايت‌گرايي، وظيفه‎گرايي و فضيلت‎گرايي تحليل و بررسي شد. درنهايت نگاه غايت‌گرايي نسبت به گمنامي، اقتضايي است. هر دو مكتبِ وظيفه­گرايي و فضيلت‎گرايي، نسبت به اثر تضعيفيِ گمنامي بر مسئوليت شخصي، مخالف گمنامي خواهند بود. مكتب وظيفه­گرايي ازمنظر هويت و حريم خصوصي، موافق گمنامي و مكتب فضيلت‎گراييِ تحليلي لابه‎شرط نسبت به گمنامي دارند. ازمنظر مسئوليت اجتماعي نيز مكتب وظيفه‎گرايي نگاهي لابه‌شرط و مكتب فضيلت­گرايي نگاهي مثبت به گمنامي دارند