نقش و جايگاه مردم در تشكيل، استمرار و خاتمه حكومت در نظريات ولايت فقيه شيعي و خلافت سني

مردم در حكومت اسلامي به عنوان عامل تعيين كننده همواره نقش مهمي را ايفا كرده اند به گونه اي كه بدون وجود اين عامل، عملاً امكان تشكيل و استقرار نظام مبتني بر قواعد اسلامي غيرممكن بوده است. اين نقش همواره در طول تاريخ با پيدايش نظريات مختلف فراز و فرودهايي داشته ليكن هيچگاه از اهميت آن كاسته نشده است؛ هر چند كه در نظريات ولايت فقيه شيعي و خلافت سني به دو شكل مختلف به منصه ظهور رسيده است اما حكومت ها هيچگاه موفق نشده اند مردم را ناديده گرفته و از اهميت جايگاه آنان بكاهند. در نظريات خلافت سني مردم نقش تعيين كننده ندارند و عمده ي ادله ي آنان در مقام عمل بدون در نظر گرفتن خواست و اراده ي مردم است اما در نظريات ولايت فقيه شيعي اين مردم هستند كه مي توانند حكومت تشكيل بدهند، از استمرار آن جلوگيري كنند و به آن خاتمه دهند. اين موضوع به طرق گوناگون تجلي مي يابد. در مقاله حاضر اين طرق به تفكيك مورد ارزيابي قرار گرفته اند. سؤال اصلي پژوهش حاضر اين است كه مردم در نظريات ولايت فقيه شيعي و خلافت سني در مراحل سه گانه تشكيل، استمرار و خاتمه حكومت چه نقشي ايفا مي كنند؟