بررسي ريخت شناسي و بافت شناسي بيضه سمندر كوهستاني گرگان (Paradactylodon gorganesis)

به طور كلي بيضه در دوزيستان دم دار (Urodela) خانواده Hynobiidae، استوانه‌اي است و بيضه در لوبول هايي سازمان-دهي شده است كه طي بلوغ در سرتا سر محور پشتي- دمي رشد مي‌يابند، در حالي كه بيضه دوزيستان بدون دم (Anura) در توبول ها سازمان دهي مي شود. اسپرماتوژنز نيز در كيست هايي انجام مي شود كه سلول هاي سرتولي آنها را ساخته اند به طوري كه سلول هاي زايشي را احاطه مي كند كه در يك مرحله‌ي زماني از تكامل قرار دارند. به هر حال در بسياري از اين گونه ها مراحل پيشرفت سلول زايشي بسيار طولاني بوده و گاه يك سال به طول مي انجامد. به واسطه خصوصيات مذكور، بررسي مراحل پيشرفت سلول زايشي در دوزيستان در مقايسه با مدل هاي حيواني پستاندار بينش بسياري به ما مي دهد. مطالعه حاضر اولين تشخيص و توصيف جنبه‌هاي ريخت شناسي بيضه و خصوصيات كلي لوله‌هاي اسپرم ساز در پاراداكتيلودون هاست. بدين منظور تعداد 16 نمونه نر از سمندر كوهستاني يا غاري گرگان با نام علمي Paradactylodon gorganesis از تنها زيستگاه آن در غار شير آباد در 60 كيلومتري شرق گرگان در شرق سلسله جبال البرز در استان گلستان ايران جمع آوري شد. پس از بررسي هاي ماكروسكوپي بيضه، براي بررسي هاي ميكروسكوپي از روش هاي رايج بافت شناسي از جمله رنگ آميزي هماتوكسيلين- ائوزين استفاده شد. از نظرآناتومي بيضه‌هاي فعال به طور ميانگين 76/32 ميلي متر طول و 77/4 ميلي متر عرض داشته و به شكل استوانه‌اي و به رنگ سفيد شيري بودند. در بررسي هاي ميكروسكوپي مشاهده شد كه بيضه اين گونه از نوع لوبوله كامل بوده، اسپرماتوژنز الگوي كيستي دارد و هر كيست شامل سلول هايي در يك مرحله از تمايز است كه مشخصه همه ي دوزيستان است. در بافت زايشي، اسپرماتوسيت اوليه بزرگترين سلول هاي اسپرم ساز هستند. هر گروه از سلول ها، با سلول هاي سرتولي تشكيل يك اسپرماتوسيست يا كيست اسپرم ساز را مي دهد كه پس از تمايز بر حسب ريخت شناسي كيست ها و سلول ها قابل تشخيص اند.