تساهل و مدارا در انديشۀ خواجه نظام‌الملك طوسي

ميراث تاريخي هر فرهنگي رد پاي خود را در عرصه‌هاي مختلف، به‌ويژه عرصۀ انديشه برجاي مي‌گذارد. در اين ميان انديشۀ سياسي به‌علت تأثيرگذاري بيشتر در زندگي مردم يك جامعه از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. سؤالي كه دغدغۀ ذهني اينجانب و اين پژوهش است عبارت است از اينكه: نگاه خواجه به سياست –آن‌گونه كه در سياست‌نامه تبلور يافته است- چه ميراثي در امر تساهل و مدارا براي حكام ايران در ادوار پس از خود برجاي گداشته است؟ به عبارت ديگر سپردن امور ملك و ملت به خودي‌ها و به‌حاشيه‌راندن خيل كثيري از افراد در ادارۀ كشور با برچسب غيرخودي، تا چه اندازه وامدار خواجه نظام‌الملك و توصيه‌ها و دستورالعمل‌هاي مندرج در سياست‌نامه است؟ بررسي‌هاي اوليه بيان‌گر سهم بسيار ايشان در تفكيك شهروندان و ارزش‌گذاري افراد بر پايۀ مذهب، پايگاه اجتماعي، حرفه و غيره است. لذا فرضيۀ اين پژوهش مبتني بر تأثيرگذاري خواجه در رويۀ حاكم بر شيوۀ حكمراني ايراني بر پايۀ خودي و غيرخودي است. روش مورداستفاده در اين پژوهش كتابخانه‌اي و عمدتاً محدود به بررسي آراء خواجه نظام‌الملك طوسي در كتاب «سياست‌نامه» خواهد بود.