در جست‌وجوي بنيان‌هاي تحليل سيستمي در سنت سياست‌نامه‌نويسي نظريۀ سيستم‌ها و سياست‌نامۀ خواجه نظام‌الملك

جايگاه خواجه نظام‌الملك و انديشۀ سياسي وي به‌عنوان وزير و البته بيشتر از آن به‌عنوان پراهميت‌ترين سياست‌نامه‌نويس دورۀ اسلامي بسيار اساسي و شايستۀ تأمل جدي است. سيرالملوك اثر خواجه نظام‌الملك كه در عرف اهل ادب بيشتر سياست‌نامه خوانده مي‌شود، يكي از آثار شاخص در زمينۀ سياست‌نامه‌نويسي است. خواجه در اين اثر، به شكل غيرمستقيم، نظرات قابل‌توجهي را در باب امور سياسي همچون سياست، قدرت، عدالت، امنيت و مانند آن، در دولت كلاسيك ماقبل‌مدرن بيان مي‌كند كه از سوي پژوهشگران عرصۀ انديشه و تاريخ سياسي مورد بررسي قرارگرفته است. اما به نظر مي‌رسد تاكنون الگويي مطلوب از مفاهيم نظم سياسي، نظام سياسي و ويژگي‌هاي يك نظام سياسي كارآمد با تأكيد بر انديشه و عمل خواجه نظام‌الملك مورد بررسي قرار نگرفته است. از اين‌رو، پژوهش حاضر با كاربرد نظريۀ سيستم‌ها و تحليل متغيرهاي راهبردي، نگاهي تازه به مفاهيم مذكور دارد. الگوي پيشنهادي «تحليل سيستمي» كارآمدي يك نظام سياسي را داراي ارتباطي وثيق با نگرش سيستمي (كل‌نگري) مي‌داند، كه مي‌بايست نظام سياسي بر اساس آن مديريت گردد. نگارندگان پژوهش حاضر با تكيه بر كتاب سيرالملوك خواجه نظام‌الملك به مطالعۀ مفاهيم نظم و نظام سياسي و نيز شاخص‌هاي يك نظام سياسي كارآمد در انديشۀ خواجه پرداخته و كوشيده‌اند عناصر سيستمي يك نظام سياسي كارآمد اعم از ورودي سيستم (منابع قدرت نظام)، فرايندهاي سيستم شامل (نقش و جايگاه عناصر نظام، روابط قوا) خروجي سيستم (چشم‌انداز نظام) و بازخوردگيري سيستم (نظارت و ارزيابي نظام) را موردبررسي قرار دهند.