ارتباط دين و دولت در سياست‌نامۀ خواجه نظام‌الملك طوسي

دو مقولۀ مذهب و سياست همواره از پانهادن آدمي بر عالم هستي، توجه را به خود جلب نموده‌اند و از آن پس، اين‌دو، جزو مهم‌ترين موضوعاتي بوده‌اند كه در طول تاريخ محل اختلاف و نزاع بشر بوده‌اند. اين اختلافات در طول تاريخ همواره سه شكل كلي را طي كرده است: ارتباط دين و دولت، تقابل دين و دولت و غلبۀ يكي بر ديگري. در اين مقاله سعي شده است براساس نظريات خواجه نظام‌الملك طوسي به بررسي رابطۀ بين دين و دولت در سياست‌نامه پرداخته شود. بر اين اساس، ابتدا نگاهي مختصر به انديشۀ خواجه نظام‌الملك خواهيم داشت و سپس به ديدگاه و نظر وي در باب دين و دولت و ارتباط مابين آنها مي‌پردازيم. ادعاي پژوهش اين است كه بين دين و دولت در سياست‌نامه ارتباط وجود دارد و خواجه همواره سعي داشته عنصر ديني را نيز در امور سياست دخيل كند و در راستاي ادعاي پژوهش، اطلاعات و داده‌ها به روش كيفي و با استفاده از منابع كتابخانه‌اي و اينترنتي جمع‌آوري و به شيوۀ توصيفي-تحليلي، بررسي و تحليل شده است. مي‌توان اين‌گونه تبيين نمود كه خواجه نظام‌الملك در جهت ايجاد تمركز سياسي در ايران، با تكيه بر انديشۀ ايران‌شهري، دين را همزاد دولت خواند و با رسمي‌كردن مذهب سني شافعي به هدف خود جامۀ عمل پوشاند. وي با بهره‌مندي از دانسته‌هاي ديني و نگاه توحيدي خويش به برخي از اصول بنيادي مديريت اشاره نموده است و از ارتباط بين دولت و دين غافل نمانده است و همواره تجلي دين را در سياست خواجه نظام‌الملك مي‌توان مشاهده نمود.