بررسي تاريخ و تحولِ مفهوم «مشورت» در سيرالملوك

مفاهيم به‌عنوان ابزار ساختِ انديشه و معنابخشي به جهانِ هستي در برساختنِ جامعه، كنش و كنش‌گر و همچنين نحوۀ رخ‌دادن تعامل ميان آنها نقش محوري ايفا مي‌كنند؛ از اين‌رو بررسي نقشِ مفاهيم در برساختنِ يك منظومۀ فكري امري مهم و شايستۀ توجه است. سيرالملوك، سياست‌نامۀ ارزندۀ خواجه نظام‌الملك، وزير و انديشمندِ ايراني در دورۀ سلجوقيان، از آنجا كه توانسته است به شكل‌گيريِ جرياني در انديشۀ سياسيِ ايراني ياري رساند، به‌مثابه يكي از مهم‌ترين متون دورۀ ميانه تلقي مي‌شود. از آنجا كه سياست‌نامه‌ها، رأس هرمِ قدرت را مخاطب قرار مي‌دهند، واكاوي مفاهيم آن، مي‌تواند بازگوكنندۀ واقعيت‌هايي دربارۀ نوع نظام سياسي و ساختار قدرت در يك جامعه باشد. با درنظرگرفتنِ اهميت انديشۀ سياسي اسلام در اين دوره، وام‌گيري، آشنايي‌زدايي، تطبيق، درهم‌آميزي و تمليك مجموعه‌اي از مفاهيمِ اسلامي به‌عنوان مهم‌ترين تلاشِ نظري انديشمندان اين دوره به‌حساب مي‌آيد. «مشورت» يكي از اين مفاهيم است كه مي‌تواند هدفِ نگاشتن و بُن‌مايۀ كتابِ سيرالملوك درنظرگرفته شود. پروژۀ تاريخ مفاهيم به شكل‌گيري، تحول، انتقال و دگرگوني مفاهيم در مواجهه با رخدادهاي سياسي و اجتماعي مي‌پردازد. مجموعۀ نظريه‌پردازانِ اين حوزه كساني چون كوزلك، اسكينر، ريشتر، اتو، پالونن، برونر، اشميت و آگامبن با بررسي ريشه‌هاي شكل‌گيري مفاهيم و نحوۀ تحول آنها به آشكارسازيِ ساختِ قدرت در يك جامعه مبادرت مي‌ورزند. اين نوشتار با چنين هدفي مي‌كوشد با استفاده از نظريه و روش «تاريخ مفهومي» به واكاوي تبارشناسانۀ مفهوم مشورت در سيرالملوك بپردازد.