ژانر تعليمي؛ از سياست‌نامۀ خواجه نظام‌الملك تا خداي‌نامه‌ها با نگاهي به زندگي و شرح احوال خواجه نظام‌الملك

سيرالملوك يا سياست‌نامه، اثر خواجه نظام‌الملك طوسي، يكي از آثار مهم نثر فارسي در قرن پنجم هجري است كه در باب آيين فرمانروايي و كشورداري نگاشته شده است. در اين جستار كه دو بخش عمده دارد ابتدا به شرح زندگي خواجه پرداخته‌ايم و در بخش دوم ارتباط اين اثر را با ادب تعليمي بررسي كرده‌ايم. به‌نظر مي‌رسد كه سياست‌نامه و اثر تعليمي ديگر موردتوجه ما يعني شاهنامۀ فردوسي از نظر ژانر تعليمي در ادامۀ خداي‌نامه‌ها هستند و اگر ما به سياست‌نامه نيك بنگريم، آن را خداي‌نامه‌اي در قرن پنجم مي‌بينيم. بي‌هيچ‌ترديدي شاهنامۀ حكيم فردوسي نيز حلقۀ ارتباط سياست‌نامه‌ها يا سيرالملوك‌ها به خداي‌نامه‌ها است. سياست‌نامۀ خواجه نظام‌الملك طوسي اثري بي‌همتا در تاريخ انديشۀ سياسي و سياست‌نامه‌نويسي است كه ايران‌زمين به خود ديده است؛ بنابراين يكي از پراهميت‌ترين نوشته‌هايي است كه در دورۀ اسلامي در تداوم نحله‌هاي انديشه‌ورانۀ سياسي ايران‌شهري به قلم وزير و نظريه‌پردازي بزرگ پرداخته شده است و از اين منظر راه شاهنامه را تداوم بخشيده است.