واكاوي انگيزه‌هاي خواجه نظام‌الملك در اداره كشور

بركسي پوشيده نيست كه خواجه نظام‌الملك طوسي، تلاش‌هاي بسياري براي آباداني ايران نموده است. تلاش‌هايي كه گوياي وجود انگيزۀ بالايي در خواجه نظام‌الملك بود. پرسشي كه گاه پژوهشگران تاريخ را بر آن مي‌دارد كه بينديشند اين است كه به‌درستي، انگيزۀ اين وزير در انجام اين تلاش‌ها چه بوده است. انگيزه (Motive)، نيروهاي دروني -بدني يا رواني- است كه از لحاظ تأثيرش در رفتار به هدفي متوجه است. به نظر مي‌رسد عاملِ محرك براي رسيدن به هدف يا اهداف، انگيزه يا انگيزه‌هاست. روانشناسان انگيزه‌هاي فردي در پيشبرد خواسته‌ها و تلاش در اجتماع را به دو دستۀ ناآموخته و آموخته دسته‌بندي مي‌كنند. انگيزه‌هاي آموخته نيز كه پايۀ آنها انگيزه‌ها و استعدادهاي ناآموخته و فطري هستند، ولي ظهور آنها به تأثير عوامل اجتماعي است كه خود به سه گروه، دسته‌بندي شده‌اند: انگيزه‌هاي اجتماعي عمومي يا مشترك، انگيزه‌هاي اجتماعي فرهنگي، انگيزه‌هاي اجتماعي فردي. اقدامات و كارهاي وزير تواناي عصر سلجوقي، يعني خواجه نظام‌الملك طوسي، از ديدگاه دانش روانشناسي، با محوريت شناخت انگيزه‌هاي اين وزير نامدار، تلاشي است كه در اين مقاله با آن آشنا خواهيد شد.