ملك‌داري و اندرزنامه‌نويسي سياسي از ديدگاه خواجه نظام‌الملك طوسي با تأكيد بر كتاب سيرالملوك

اندرزنامه‌هاي سياسي يكي از آثاري است كه در زمينۀ سياست و تأملات سياسي در ايران و اسلام با هدف توصيۀ رفتار مناسب در زندگي سياسي و تأثيرگذاري بر رفتار سياسي صاحبان قدرت به رشتۀ تحرير درآمده است. در اين‌گونه آثار هم شيوه‌هاي حفظ اقتدار و مشروعيت قدرت سياسي ارائه مي‌شود و هم آنچه به تضعيف يا ازبين‌رفتن قدرت منجر مي‌شود، تحت عنوان آفات قدرت سياسي به حاكم يادآوري مي‌شود تا قدرت او هرچه بيشتر نزد مردم توجيه‌پذير شود؛ بنابراين محور مباحث اندرزنامه‌نويسان سياسي قدرت حاكم و حفظ آن است. آنها تفاسير و توجيهات خود را مبتني بر اصولي چون توأمان‌بودن دين و سياست، عدالت، اخلاق و دين، تجربيات پيشينيان و پند و حكمت قرار مي‌دادند. سيرالملوك كتابي است كه خواجه نظام‌الملك طوسي به روش پند و اندرز و همراه با نمونه‌هاي تاريخي در جهت آموزش شيوۀ مطلوب كشورداري به پادشاه وقت و ديگر پادشاهان تأليف كرده است. از آنجا كه نظام‌الملك سال‌هاي متمادي در وزارت در جايگاه مديري توانا فعاليت داشته است، نظرات، تجربيات و انديشه‌هاي او با نظريه‌هاي دانش نوين هم‌خواني بسياري دارد و ردّپاي بسياري از اصول علمي مكاتب و نظريه‌هاي سياسي را مي‌توان در سياست‌نامۀ او مشاهده كرد. مقالۀ حاضر كه با روش توصيفي- تحليلي جمع‌آوري شده است در پي پاسخ به اين سؤال است: خواجه نظام‌الملك طوسي در ميان اندرزنامه‌نويسان سياسي از چه جايگاهي برخوردار است و ديدگاه وي در كتاب سياست‌نامه در رابطه با ملك‌داري چيست؟ در پاسخ به سؤال فوق، اين فرضيه مطرح شده است كه به‌طور مشخص انديشه‌ها و تجربيات خواجه نظام‌الملك در سياست‌نامه جايگاه ويژه‌اي را ميان اندرزنامه‌نويسان به خود اختصاص داده است.