ﺗﺰﺋﯿﻨﺎت و ﻣﻔﻬﻮم زﯾﺒﺎﯾﯽ در ﻣﻌﻤﺎري اﯾﺮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮردي ﺗﯿﻤﭽﻪ ﺑﺰرگ ﺑﺎزار ﻗﻢ

آﻓﺮﯾﻨﺶ زﯾﺒﺎﯾﯽ در ﻣﻌﻤﺎري اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ اﺻﻞ ﺗﺰﺋﯿﻦ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ.،ﺗﺰﺋﯿﻦ از ﻟﺤﺎظ ﻣﺎﻫﯿﺘﯽ ﺑﺮ دو ﺟﻨﺒﮥ ﮐﺎﻟﺒﺪ وﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ. ﻣﻌﻨﺎي ﺑﺎﻃﻨﯽ آن ﺑﺎ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎ و ﺗﻔﮑﺮات دﯾﻨﯽ ﻋﺠﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﯾﺸﻪ در اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺳﻨﺘﯽ ﻣﺎ دارد. اﯾﺮان ﻣﺎ در دورهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﭼﻪ در دورة ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯽ و ﯾﺎ در ﺑﻌﺪ از اﺳﻼم ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن دورة ﻗﺎﺟﺎر ﺷﺎﻫﺪ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﮥ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﺰﺋﯿﻦ ﺑﻮده ﻫﺴﺖ.ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻌﻤﺎران اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺪﻟﯿﻞ ﺗﺠﺪد ﺧﻮاﻫﯽ و ﺗﻔﮑﺮات ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﮑﻨﯿﮏ ﻫﺎ و ﻧﻘﻮش ﻏﺮﺑﯽ رﻓﺘﻪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻌﻤﺎري ﺳﻨﺘﯽ ﺻﻒ آراﯾﯽ ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ در اﯾﻦ دوره ﺗﻨﻬﺎ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ ﻧﺤﻮي در اﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺰﺋﯿﻨﺎﺗﯽ ﻣﺜﻞ ﮔﭻ ﮐﺎري، آﺟﺮﮐﺎري و ﮐﺎﺷﯽ ﮐﺎري ﺑﻮد. درﺑﺎرة ﺑﺎزار و ﺗﺤﻮﻻت آن ﺑﻪ ﮐﺮّات ﺳﺨﻦ راﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ از ﺗﺰﺋﯿﻨﺎت ﺑﺎزار و اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺳﻨﺘﯽ ﻣﻮﺟﻮد در آن ﭘﮋوﻫﺶ وﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اي زﯾﺎدي ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛ در ﻣﻘﺎﻟﮥﺣﺎﺿﺮ ﺗﯿﻤﭽﻪ ﺑﺰرگ ﻗﻢ را از ﻟﺤﺎظ ﺳﺎﺧﺘﺎري، ﮐﺎﻟﺒﺪي، ﻓﻀﺎﯾﯽ و ﻧﻘﺸﯽ را ﮐﻪ ﺗﺰﺋﯿﻨﺎت ﻣﻮﺟﻮد آن در اﯾﺠﺎد ﻓﻀﺎﯾﯽ ﻣﻨﺴﺠﻢ اﯾﻔﺎ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار داده اﯾﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي اﺟﻤﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺗﯿﻤﭽﻪ ﺑﭙﺮدازﯾﻢ. در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻌﻤﺎري اﯾﺮان ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﯿﻤﭽﻪ ﺷﺪه ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﯿﻤﭽﻪ داراي ﯾﺰديﺑﻨﺪي ﻫﺎ و رﺳﻤﯽﺑﻨﺪيﻫﺎي ﺑﯽﺑﺪﯾﻞ و زﯾﺒﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﮐﺎﻣﻞ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻣﻄﻠﻖ را ﺑﺮاي ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽدارد.در ﻣﻘﺎﻟﮥ ﻓﻌﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ- ﭘﮋوﻫﺸﯽ اﺳﺖ و ﻧﺤﻮة ﺟﻤﻊ آوري اﻃﻼﻋﺎت آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﯿﺪاﻧﯽ ،ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪاي و اﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺳﻌﯽ ﺑﺮآن دارﯾﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ ﺷﮑﻠﯽ از ﻣﻌﻤﺎري ﻗﺎﺟﺎر را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺑﮕﺬارﯾﻢ ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ ﺳﺎﺧﺖ و ﺗﺰﺋﯿﻨﺎت ﺑﺮاﺳﺎس اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺳﻨﺘﯽ و دﯾﺮﯾﻨﻤﺎن اﺳﺖ.