ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻣﻌﻤﺎري ﻣﺴﮑﻦ در اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان و ﻧﻘﺪ اﺳﻨﺎد اﺟﺮاﯾﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﻣﺴﮑﻦ ﻣﻬﺮ

ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﻫﻨﺮ، ﺑﻠﮑﻪ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن، ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﻣﻮرد ﺑﯽ ﺗﻮﺟﻬﯽ اﻗﺸﺎر ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬار ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ، ﺑﺤﺚ ﻣﻌﻤﺎري و ﺷﻬﺮﺳﺎزي ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان اﺳﺖ. ﻣﺎ ﺷﺎﻫﺪ آن ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎي ﻣﻌﻤﺎراﻧﻪ آرﻣﺎﻧﯽ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان و ﻣﻌﻤﺎري ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﻓﺘﻪ در ﺑﺴﺘﺮ ﮐﺎﻟﺒﺪ، ﻓﺎﺻﻠﻪ زﯾﺎدي وﺟﻮد دارد. ﺣﺎل ﺳﺆاﻟﯽ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﮑﺎف، آﯾﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺿﻌﻒ و ﻧﻘﺎﯾﺺ ﻣﻮﺟﻮد در اﺳﻨﺎد ﺑﺎﻻدﺳﺘﯽ اﺳﺖ ﯾﺎ در اﺟﺮا و ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن اﻟﮕﻮﻫﺎ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد؟ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﮐﻪ اﺑﺰار ﺟﻤﻊ آوري اﻃﻼﻋﺎت آن ﺑﻪ روش ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ روش ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ اﺳﺖ و ﻧﮕﺎرﻧﺪﮔﺎن اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ در ﺻﺪدﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﺎرﺑﺮدي ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺎﻻدﺳﺘﯽ و ﻧﯿﺰ ﺗﺒﺪﯾﻞ آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﺿﻮاﺑﻂ ﺳﻨﺠﺸﯽ ﺑﻪ آﺳﯿﺐ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﻮد. در ﺧﻼل ﭘﮋوﻫﺶ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻈﺮﯾﺎت ﺿﻤﻨﯽ و ﻋﯿﻨﯽ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ در ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان و ﺑﺮﺧﯽ از ﻋﻠﻤﺎي اﻫﻞ ﻧﻈﺮ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻧﻈﺮي اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻓﮑﺮي را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ در اﺑﺘﺪا ﻧﻘﺸﻪ راه ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ اﺳﻨﺎد ﺑﺎﻻدﺳﺘﯽ ﮐﺸﻮر و ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ آن ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﻘﺸﻪ راه، ﻧﻘﺎﯾﺺ ﻣﻮﺟﻮد آﺳﯿﺐ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺟﺮاﯾﯽ ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﯽ ﺷﻬﺮﺳﺎزي و ﻣﻌﻤﺎري اﯾﺮان و ﺗﻄﺒﯿﻖ آن ﺑﺎ اﺳﻨﺎد ﺑﺎﻻدﺳﺘﯽ، وﺿﻌﯿﺖ اﺟﺮاﯾﯽ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و زﻧﺠﯿﺮه ي اﺗﺼﺎل ﺑﯿﻦ آن ﻫﺎ ﻣﻮرد ﮐﻨﮑﺎش ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ درﺻﺪد ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻋﻮاﻣﻞ ﮐﺎﻟﺒﺪي ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻫﺎي ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ ﻃﺮح ﻣﺴﮑﻦ ﻣﻬﺮ ﻃﺒﻖ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺑﺎﻻدﺳﺘﯽ و اﺟﺮاﯾﯽ اﺳﺖ. ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﯾﻰ ﺑﻪ ﻧﯿﺎز ﻣﺴﮑﻦ اﻗﺸﺎر ﮐﻢ درآﻣﺪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎى ﺗﻮﺳﻌﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺣﻖ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از زﻣﯿﻦ ﮐﻪ ﺣﺬف ﻗﯿﻤﺖ زﻣﯿﻦ از ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ اﻗﺪاﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻄﻌﺎ در ﺻﻮرت ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﺑﻌﺎد آن ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺜﺒﺘﯽ را در ﺑﺨﺶ ﻣﺴﮑﻦ و ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺑﺎزار زﻣﯿﻦ اﯾﻔﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد. ﻟﯿﮑﻦ ﻣﻮاردي ازﻗﺒﯿﻞ ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﯿﻦ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺴﮑﻦ و ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺴﮑﻦ، ﻣﮑﺎن ﯾﺎﺑﯽ ﭘﺮوژه ﻣﺴﮑﻦ ﻣﻬﺮ، ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ اﻗﻠﯿﻤﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻣﮑﺎن اﺣﺪاث ﻃﺮح، ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺖ، ﻧﺎﮐﺎراﯾﯽ ﺗﻌﺎوﻧﯽ ﻫﺎي ﻣﺴﮑﻦ ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﭘﺮوژه ﻣﺴﮑﻦ ﻣﻬﺮ، ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ اﻟﮕﻮي ﻣﺴﮑﻦ ﻣﻬﺮ و ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﺘﻘﺎﺿﯿﺎن ﻣﺴﮑﻦ ﻣﻬﺮ، ﺷﺘﺎب زدﮔﯽ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﺪم ﻧﻈﺎرت ﮐﺎﻓﯽ و ﮐﻨﺘﺮل ﮐﯿﻔﯽ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻟﺰوم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي ﺳﺎﺧﺖ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﮑﺎر اﺳﺖ. در ﭘﺎﯾﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻨﺪ در ﺗﺪوﯾﻦ اﺳﻨﺎد ﺑﺎﻻدﺳﺘﯽ ﻧﻘﺎﯾﺼﯽ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ، اﻣﺎ ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺎﺳﯽ در ﻋﺪم ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﯿﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺟﺮاﯾﯽ و اﺳﻨﺎد ﺑﺎﻻدﺳﺘﯽ و ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﺻﺤﯿﺢ اﯾﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻟﺰوم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎ و آﺛﺎر »اﺳﻼﻣﯽ-اﯾﺮاﻧﯽ و اﻧﻘﻼﺑﯽ« ﻣﺘﺎﺛﺮ از اﺳﻨﺎد ﺑﺎﻻدﺳﺘﯽ در ﻣﻌﻤﺎري ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﺸﻮر، ﺧﺼﻮﺻﺎ ﻣﺴﮑﻦ ﻣﻬﺮ اﻣﺮي ﺣﺘﻤﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﻘﻖ آن ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي در اﺑﺘﺪا و ﺗﻼش در اﯾﺠﺎد ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻣﯿﺎن ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻧﻈﺮي، ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺎﻻدﺳﺘﯽ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺟﺮاﯾﯽ و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ آن ﻫﺎ اﺳﺖ. ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ روش ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻫﺪف ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﺴﮑﻦ ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﮐﻢ درآﻣﺪ ﺷﻬﺮي، ﺑﻬﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ ﺑﯿﻦ ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺧﺼﻮﺻﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻫﺪاف و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ. اﯾﻦ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﻮﯾﮋه در ﺑﺨﺶ ﻣﺴﮑﻦ، ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.