ﺗﺤﻠﯿﻞ رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ـ دﯾﻨﯽ ﺗﻮﮐﻞ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻧﻘﺶ آن در ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺑﻬﺪاﺷﺖ رواﻧﯽ

ﺗﻮﮐﻞ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮم دﯾﻨﯽ ﺧﺎص آن ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم اﺳﺖ. اﯾﻦ آﻣﻮزه از ﻣﻨﻈﺮ رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ از ﺳﻪ ﺑﻌﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ، ﻋﺎﻃﻔﯽ و رﻓﺘﺎري ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮرﺳﯽ اﺳﺖ. از ﻣﻨﻈﺮ ﺑﻌﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ، ﺗﻮﮐﻞ ﺑﻪ ﺧﺪا آدﻣﯽ را ﺑﻪ اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎد ﺳﻮق ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻓﺎﻋﻞ ﻣﺆﺛﺮي ﺟﺰ ﺧﺪا و ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ از او ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺣﮑﻤﺖ ﺧﺪا ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﺣﮑﻤﺖﻫﺎﺳﺖ و ﺗﻤﺎم ﻣﻮﺟﻮدات ﺗﺤﺖ ﻗﺪرت وي و ﺗﺴﺒﯿﺢﮔﻮي اوﯾﻨﺪ؛ اﺳﻨﺎد اﻣﻮر و اﺗّﻔﺎﻗﺎت ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل، اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ رزاﻗﯿّﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺗﻀﻤﯿﻦ روزي از ﺳﻮي وي و ﺳﻮد و زﯾﺎن و ﺑﺨﺸﺶ و ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖ ﺧﻮد را از ﺳﻮي ﺧﺪا داﻧﺴﺘﻦ، ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺑﻌﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺗﻮﮐﻞ ﺑﻪ ﺧﺪاﺳﺖ. ﺑﻌﺪ دﯾﮕﺮ ﺗﻮﮐﻞ ﺑﻌﺪ ﻋﺎﻃﻔﯽ آن اﺳﺖ؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻮﮐﻞ ﺑﻪ ﺧﺪا اﻧﺴﺎن ﺑﺎ اﻋﺘﻤﺎد و اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﺷﻔﻘﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ، در درون ﺧﻮد آراﻣﺶ و اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻗﻠﺒﯽ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻟﻄﻒ و ﯾﺎري ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻣﯿﺪوار ﻣﯽﺷﻮد؛ اﻣﯿﺪوار ﺑﻮدن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ، ﻧﺎاﻣﯿﺪي از ﺧﻠﻖ و رﺿﺎﯾﺖ از ﺧﺪا و اﻣﻮر زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺑﻌﺪ ﻋﺎﻃﻔﯽ ﺗﻮﮐﻞ ﺑﻪ ﺧﺪاﺳﺖ. از ﺗﻮﮐّﻞ در ﻣﻘﺎم ﻋﻤﻞ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺑﻌﺪ رﻓﺘﺎري اﯾﻦ آﻣﻮزه ﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد، از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺗﻮﮐﻞ در ﺑﻌﺪ رﻓﺘﺎري ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ داﺷﺘﻦ ﻧﻘﺶ ﻓﻌّﺎل در زﻧﺪﮔﯽ، دوري از اﺳﺒﺎب ﺣﺮام، ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪي و دوري ورزﯾﺪن از ﺣﺮص و ﻃﻤﻊ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد. رﯾﺸﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﻮﮐﻞ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ دو ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﻧﯿﺎﺑﺘﯽ و ﮐﻨﺘﺮل ﺗﻔﺴﯿﺮي ﻣﯿﺴﺮ اﺳﺖ. ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﮐﻞ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل راﻫﮑﺎر دﯾﻨﯽ ارزﺷﻤﻨﺪي ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻓﺸﺎرﻫﺎي رواﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮد ﻓﺸﺎرروﺣﯽ را از ﺧﻮد دور ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻘﺪﯾﺮ اﻟﻬﯽ را در اﻣﻮر ﺧﻮد در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ، آنرا ﻣﺼﻠﺤﺖ و ﺧﯿﺮﺧﻮاﻫﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﯽآورد. ﺑﺪﯾﻦﺳﺎن ﺗﻮﮐﻞ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﺒﺐ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ اﻧﻮاع ﺗﻌﺎرض، ﺗﺮس، اﺿﻄﺮاب و اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﺷﺪه و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻼﻣﺖ روﺣﯽ و ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺑﻬﺪاﺷﺖ رواﻧﯽ ﻓﺮد ﻣﯽﮔﺮدد.