بازخواني سير تغييرات شكل حياط در معماري خانه (نمونه موردي: خانه هاي شهر دزفول)

حياط همواره جزيي ناگسستني از معماري سنتي ايران به شمار مي رود كه متأثر از شرايط قومي، مذهبي، و به ويژه اقليمي، در انواع گوناگون معماري كاربرد دارد. از سوي ديگر قابليت حياط در ايجاد فضايي دنج و خلوت و به دور از زحمت مزاحمان، با بهره گيري از عواملي چون كنترل تابش خورشيد و سايه اندازي، كنترل بادو هوا، محصوريت، امنيت، محرميت و غيره، خود را به عنوان مينياتوري از بهشت در دل خانه هاي منطقه خشك ونيمه خشك ايران جاي مي دهد. در اين ميان، تغييرات ساختاري و مفهومي اين عنصر شاخص معماري گذشته ايران در كنار ساير عناصر خانه در دوران معاصر، موجب كم رنگ شدن يا از بين رفتن الگوهاي كهن معماري حياط در فضاهاي مسكوني امروز ايران شده است. بافت كهن شهر دزفول نمونه اي از مجموعه هاي تاريخي – فرهنگي كشور است كه از اين تغييرات بي نصيب نبوده و آسيب هاي جبران ناپذيري متحمل شده است. توجه و بازخواني خصوصيات اين فضاي شاخص ايراني – اسلامي، مي تواند زمينه ساز احياي ويژگي هاي حياط و به كارگيري آن در معماري امروز اين شهر باشد. اين مقاله در نظر دارد تا شكل حياط و كاركرد فضايي آن را در معماري خانه هاي شهر تاريخي دزفول بررسي نمايد. به همين منظور از تجزيه و تحليل منابع مكتوب و برداشت هاي ميداني صورت گرفته استفاده شده است. چنين به نظر مي رسد كه حياط ها در گذشته واجد ويژگي هايي چون انتظام فضايي، وجود فضاي سبز به عنوان جزيي لاينفك از عناصر شكل دهنده آن ، فضاي باز ارتباطي چند عملكردي و غيره با هويتي مشخص بوده اند كه گذر زمان موجب رنگ باختن اين خصوصيات و تبديل شدن آنها به پاركينگ و فضاي دست چندم يا حذف كامل آنها از اجزاي خانه شده است.