مقايسة مرثية امام حسين (ع) در شعر كسايي و قوامي رازي

مرثيه اندوه و زاري بر گذشته و درگذشته و ذكر نيكي ها و خوبي هاي آن‌هاست. مراثي مذهبي براي ائمه اطهار با مرثيه بر اميرالمؤمنين علي (ع) و ذكر مناقب او آغاز شده است. مقتل در ادب عربي پيش تر از ادب فارسي رواج يافته و مقتل ابي مخنف را برخي نخستين مقتل در اين زمينه دانسته اند. در ادب فارسي، برخي قوامي رازي را نخستين مرثيه سراي امام حسين (ع) دانسته اند. اما يافته شدن قصيده اي از كسايي او را نخستين مرثيه سراي خاندان عصمت و طهارت قرارداده است. بررسي توصيفي-تحليلي اشعار اين دو شاعر نشان مي دهد كه شعر قوامي ازلحاظ موضوعي بر محور عاطفه و پيوندهاي خانوادگي و دلدادگي مذهبي مي چرخد كه با نخستين قصايد عربي در مورد خاندان پيامبر همسويي نشان مي دهد كه بيشتر بر محور بيان تشنگي، شهادت و بر خاك افتادن خاندان عصمت و طهارت و بهترين مردمان، مظلوميت خاندان نبوي و بي‌احترامي به اسرا و كشته شدگان و شهداي كربلا مي چرخد؛ ولي شعر كسايي، افزون بر جنبه هاي عاطفي بر نكته هاي اجتماعي و سياسي همچون بر رأس بودن كهتران و كشته شدن مهتران، حماقت يزيد، بي‌شرمي شمر، نامردمي و بلاهت آل زياد و مروان و ...نيز تأكيد دارد و همچون اشعار متأخرتر عربي است كه امويان را غاصب حكومت خاندان پيامبر معرفي مي كنند. تفاوت كسايي و قوامي مي تواند ناشي از اشتغال كسايي به علوم و اشتغال قوامي به نانوايي بوده باشد اما صراحت گفتار و پندهاي دشواري كه قوامي در قصايدش آورده است او را شاعري درآميخته با مردم و مكتبي نشان مي دهد. روزگار كسايي، ايام رونق مقتل و مقتل نويسي است ولي در عهد قوامي از رونق آن كاسته شده است