بررسي تجلي مفهوم ايثار در نقاشي دفاع مقدس بر اساس نظريه پانوفسكي با تمركز بر نقاشي «ايثار» از كاظم چليپا

در طول تاريخ، هنر و آثار هنري، محمل مناسبي براي بيان مفاهيم و موضوعات مختلف، به‌خصوص موضوعات پيچيده‌اي مانند جنگ و انقلاب بوده‌اند. هنرها آيينه روشني از ساختار اجتماعي، سياسي و فرهنگي دوره‌هاي مختلف به شمار مي‌روند. تجزيه‌وتحليل و نقد آثار هنري اين امكان را به ما مي‌دهد تا روند انديشه‌ها، ذهنيات بشري و نگاه آن‌ها به مسائل سياسي، اجتماعي و عاطفي را درك كنيم. هنر دوران انقلاب اسلامي، بخش مهمي از هنر معاصر ايران را تشكيل مي‌دهد. هنر انقلاب اسلامي و دفاع مقدس توسط هنرمندان جوان و متعهد و معتقد به آرمان‌هاي اسلام و انقلاب از سال 1357 شكل گرفت. آثار اين دوران، نشان‌دهنده تأثير فضاي حاكم بر اين هنرمندان است. هدف اصلي پژوهش حاضر بررسي چگونگي تجلي مفهوم ايثار در نقاشي دفاع مقدس با محوريت اثري با همين عنوان از يكي از هنرمندان انقلاب اسلامي «كاظم چليپا» است. پرسش پژوهش حاضر اين است كه اين هنرمند مفهوم ايثار را در آثار خود چگونه با بهره‌گيري از چه عناصري به تصوير درآورده است؟ آيا فضاي جنگ بر بيان مفهوم ايثار در اين تابلو تأثيرگذار بوده است؟ جهت دستيابي به پاسخ، اطلاعات موردنياز به شكل كتابخانه‌اي گردآوري‌شده و با رويكردي بنيادي و شيوه توصيفي- تحليلي بر اساس نظريه پانوفسكي به بررسي تابلو ايثار پرداخته‌شده است. بدين ترتيب مختصري از هنر انقلاب اسلام و بررسي تابلو نقاشي «ايثار» كاظم چليپا در سه مرتبه پيشاشمايل‌نگارانه و شمايل‌نگاري و شمايل‌شناسي بررسي‌شده است؛ نهايتاً پژوهش حاضر بيان مي‌كند كه كاظم چليپا در ساختار تابلو خود چه ازنظر شمايل‌نگاري و شمايل‌شناسي براي به تصوير كشيدن مفهوم ايثار، از عناصري نمادين و بومي برگرفته از مكتب قهوه‌خانه و عناصر نمادين قابل‌درك در دوران مقدس بهره گرفته است.