باز زايش المان‌هاي عاشورايي در هنر محيطي ايران

هنر معاصر با همه ناشناخته‌هايش در پي بيان مفاهيمي فراتر از قراردادهاي مرزهاي هنرهاي سنتي يا هنرهايي است كه ريشه‌هاي كهن در فرهنگ جوامع مختلف دارند. در هنر معاصر ايران، نمادهاي موجود در نقاشي‌هاي قهوه‌خانه‌اي و داستان‌هايي كه توسط نقالان از وقايع عاشورا براي فرهنگ‌عامه بيان‌شده است از قالب نمايش در قهوه‌خانه‌ها و يا تكايا و حسينيه‌ها خارج شده است و با وفاداري به همان مفاهيم كهن فرهنگي و مذهبي، در غالب هنرهايي چون هنر مفهومي و هنر محيطي پا به عرصه ظهور گذاشته است. پژوهش پيش رو در پي پاسخ دادن به اين سؤالات است كه ميان المان دست در بين نمادهاي عاشورايي و هنر محيطي ايران چه ارتباطي وجود دارد؟ همچنين، پيشينه استفاده از المان‌هاي عاشورا در حيطه هنر محيطي ايران مربوط به چه زماني است؟ پژوهش پيش رو به شيوه توصيفي و تحليلي و به‌صورت كيفي و بر اساس داده‌هاي كتابخانه‌اي انجام‌شده است. تمركز پژوهش حاضر بر برخي تصاوير منتخب موجود از جشنواره هنر محيطي ايران در جزيره هرمز سال 1385 و نيز دو نمونه از تصاوير دست حكاكي شده توسط احمد نادعليان در قياس با نقش دست با پنجه باز در مراسم عاشورا انجام‌شده است. نه‌تنها در آثار نادعليان استفاده از برخي المان‌هاي مذهبي و فرهنگي مانند استفاده از نقش دست بارها تكرار شده است، بلكه استفاده از فرم دست با پنجه باز، همچنان كه در دوران پيش‌ازتاريخ در سكونت‌گاه‌هاي انساني اجرا شده است و سپس استفاده از اين فرم نمادين دست با مفهوم و رويكردي متفاوت در المان‌هاي عاشورا مشاهده مي‌شود، در عرصه هنر محيطي ايران نيز در جشنواره هنر محيطي در سال 1385 در جزيره هرمز با استفاده از خاك قرمز موجود در منطقه اجرا شده است.