مقايسه عكس‌هاي عاشورا در عهد قاجار با عهد پهلوي

محرم و عاشورا يكي از مناسك بزرگ معنوي است كه هرساله در ايران باشكوه زيادي برگزار مي‌شود و هنرمندان بسياري را جذب خود مي‌كند. عكاسي يكي از رسانه‌هايي است كه از ابتداي ورود به ايران در خدمت اين مراسم درآمد. از زمان قاجار با ورود اولين دوربين‌هاي عكاسي و برحسب علاقه‌اي كه پادشاهان قاجار به برگزاري مراسم عاشورا داشتند، عكاسان زيادي از اين مراسم به شيوه‌هاي مختلف عكاسي كردند. در دوره پهلوي با توجه به محدوديت‌هايي كه رضاشاه بعد از به قدرت رسيدن در رابطه با جلوه‌هاي دين ايجاد كرد، برگزاري مراسم عاشورا و به‌تبع، عكاسي از آن كم شد. با توجه به تغييرات فرهنگي و سياسي در دو عهد پهلوي و قاجار و همچنين پيشرفت‌هايي كه درزمينهٔ فن و هنر عكاسي اتفاق افتاد، تصاوير حاصله مي‌بايست تفاوت‌هايي با يكديگر داشته باشند. پژوهش پيش رو كه به روش توصيفي، تحليلي و تطبيقي و با شيوه جمع‌آوري اطلاعات با استفاده از منابع كتابخانه‌اي و مراجعه به سايت‌هاي اينترنتي انجام‌شده، به بررسي و مقايسه شباهت‌ها و تفاوت‌هاي اين آثار پرداخته است. عكس‌هاي موردبررسي از وب‌سايت‌هاي مختلف جمع‌آوري‌شده و بر اساس موضوع دسته‌بندي شدند. همچنين ساختار بصري و زيبايي‌شناسي آن‌ها موردبررسي و تجزيه‌وتحليل قرار گرفت. نتايج پژوهش نشان داد عكاسي از سه موضوع در دو دوره مشترك بوده است : عكاسي از دسته‌جات عزاداري و مردم در خيابان‌ها ، تكايا، مساجد و امام‌زاده‌ها – اعضاي هيئت‌هاي عزاداري و تعزيه در قالب گروه‌هاي چيدمان شده – شاه يا اعضاي خانواده و سلطنت. اما در دوره قاجار عكس‌هايي از قمه زنان و همچنين زنان در مكان‌هاي عزاداري ديده شد كه در عهد پهلوي نمونه‌اي نداشت، همچنين در اواخر دوره پهلوي عكس‌هاي محرم با تصاويري از امام خميني همراه بود كه اين وجهه سياسي در عكاسي قاجار سابقه نداشت. ازنظر ويژگي‌هاي تصاوير بايد به اين نكته اشاره كرد كه بيشتر تصاوير دو گروه با لنزهاي زاويه باز و از ارتفاع بالا و با عمق ميدان زياد گرفته‌شده‌اند و در هيچ‌كدام يك از دو دسته تصوير معيارهاي زيبايي شناسانه تركيب‌بندي وجود ندارد.