معماري و شهرسازي دوران زند و قاجار

Architecture and urbanism of Zand and Qajar eras

معماري بناها و سبك شهرسازي در هر دوره اي از تاريخ متناسب با فرهنگ عمومي جامعه و عقايد و رويكرد حاكمان به عنوان سازنده بناها، شهرها و نيز وقايع تاريخي بوده است. به عنوان مثال در دوره مورد بررسي اين پارامترها را كاملا مي توان مشاهده كرد. در دوره زنديه كه پس از دوره درخشان اما پر التهاب افشاريه مي باشد مي توان نياز به آرامش در جامعه و نيز رويكرد كريم خان زند به عنوان موسس اين سلسله را كاملا مشاهده كرد، كريم خان زند پس از به قدرت رسيدن از اطلاق عنوان شاه به خود خودداري كرد و خود را وكيل الرعايا ناميد. اين عنوان مي تواند رويكرد كريم خان را كاملا نمايان كند، چرا كه به عنوان وكيل مردم سادگي و كاربردي بودن اين بناهاي اين دوره كاملا با خصوصيات وي همخواني دارد. مجموعه وكيل شامل بازار، مسجد، ارگ و حمام مجموه اي ساده و كاملا كاربردي بود كه در وحله ي اول نياز عمومي جامه را مورد توجه قرار مي داد و اينكه در مدت 46 سال سلطنت كريم خان زند ايران دوراني با ثبات و توام با آرامش را تجربه كرده است. برخلاف دوران قاجار كه بلافاصله پس از فرو نشستن گرد و غبار ناآرامي هاي دوران ابتدايي تشكيل سلسه، جنگ هاي ايران با روس در دوره فتحعلي شاه دوران پر آشوب جامعه ايراني ادامه يافت و پس از شكست ايران در جنگ هاي دوگانه با روس و انعقاد عهدنامه گلستان و تركمنچاي دوران سرخوردگي و خود انتقادي در ميان روشنفكران ايراني شروع شد، در همين دوران بود كه تزئينات معماري غربي وارد معماري ايراني شد گويي كه جامعه پارادوكس سنت-مدرنيست را به معماري خود منتقل كرده بود. معماري اين دوران اندروني هاي ايراني با تزئينات غربي را توامن در خود جاي داده بودند. اين پژوهش به روش توصيفي - تاريخي، به بررسي سبك معماري و شهرسازي در دوران زند و قاجار بر مبناي اسناد تاريخي مي پردازد.