مساله شرّ از نگاه عرفا و حكماي اسلامي (با تكيه بر ديدگاه ملاصدرا و مولانا)

عدالت از ديرباز جزو بحث هاي چالش برانگيز در حوزه فسلفه اخلاق به حساب مي آيد و از جايگاه رفيعي برخوردار است، به طوري كه در نگاه برخي فلاسفه، گاه عدالت به صورت كل اخلاق انگاشته شده و يا در تعريف جامع و البته كلي نگرانه اي كه از تجميع نظريات فلاسفه به دست مي آيد، عدل هر چيز در جاي خود تعريف مي شود. همچنين در اديان الهي، عدل جزو محورهاي اصلي و بزرگترين هدف رسالت انبيا شمرده شده و آن ها ريشه تمام وجوه عدل را عدل الهي دانسته اند كه در مقابل آن مساله شرور مطرح گشت. بدين معنا كه وجود شر با عدالت خداوند در تضاد است. در دين مبين اسلام نيز از ابتدا و در زمان صدر اسلام موضوع عدل الهي و شرور مورد بحث بسيار بوده است و انديشمندان اسلامي درباره آن نظريات متفاوتي ارائه كرده اند. در اين زمينه از سويي با نظريات حكما و فلاسفه و متكلمين روبرو هستيم و از سويي ديگر با نظريات متصوفه و عرفا كه اگر چه اين دو گروه در اصل يك مقصد و مقصود دارند اما مي توان گفت مركب آنان در رسيدن به مقصد كمي متفاوت است كه طبيعتا باعث بروز ديدگاه هاي متفاوت مي شود. ديدگاه هايي كه به دلايلي مانند پراكنده بودن و يا ثقيل بودن مطالب مورد واكاوي قرار نگرفته و آثار اندكي به باز نشر آنان با زباني امروزي تر كوشيده است. در اين پژوهش به بررسي نظريات اين دو دسته كوشيده‏ايم كه به عقيده نگارنده در دوران حاضر كه هجمه ي نظريات و شبهات بر ضد اديان و اللخصوص اسلام در حال رسوخ به افكار عمومي است، بسيار لازم و ضروري مي باشد. لازم به ذكر است، از آن جا كه بررسي تمام نظريات كاري بس دشوار بوده و در قالب يك مقاله امكان پذير نمي‏باشد، تمركز اصلي اين مقاله بر ديدگاه هاي دو انديشمند به عنوان نمايندگان دو گروه، يعني حكيم ملاصدرا و عارف بزرگ مولانا جلال الدين مي باشد.