بررسي نقش سياسي زنان در دربار قاجاريه (از آغاز تا مهدعليا)

دوره قاجار يكي ازمقاطع مهم تاريخ ايران به لحاظ حضور اجتماعي و سياسي زنان محسوب مي شود. يكي از ويژگي هاي اين عصر، وجود حرمخانه يا حرمسرا در دربار پادشاهان قاجار و پررنگ شدن نقش زنان در برخي از مقاطع در امور سياسي كشور است. آنچه در اين پژوهش به آن خواهيم پرداخت اين است كه اساساً نقش سياسي مادران، همسران و دختران شاهانِ قاجار (آقامحمدخان، فتحعليشاه، محمدشاه) در دربار و حرمسراي شاهي چه بوده است و آن‏ها چگونه و تا چه حد در امور سياسي كشور دخالت داشته اند؟ دستاورد تحقيق نشان مي دهد كه در اين دوره، زنان حرمسرا و درباري، نقش خود را به طور مستقيم و در خلال اقدامات سياسي مانند مسئله جانشيني شاهان، سياست نزديكي به امراي قدرتمند، عقد قراردادها و همچنين تحت نفوذ در آوردن حكام متمرد به خوبي ايفا كردند. آنان در عزل و نصب صدراعظم ها و مردان سياسي عهد قاجار بسيار مؤثر بودند. همچنين شاهدخت هاي قاجاري از طريق ازدواج با حكام و مقامات دولتي، روحاني و ساير مقام هاي بلندپايه روز به روز بر دامنه نفوذ خود مي افزودند. از سويي شفاعت و ميانجي گري اين زنان پيرامون مجرمين و مقصرين به ويژه از طبقات بالاي جامعه و خود دربار هم در تغيير رأي شاهان مؤثر بوده است. در دوراني چون عصر ناصرالدين شاه نيز نمي توان نقش اساسي مهدعليا (مادرشاه) را در تحولات و رويدادهاي كشور ناديده گرفت كه البته موضوع بحث ما نخواهد بود و تنها اشاره مختصري به آن خواهيم كرد. در واقع حضور زنان درباري و حرمسراها در حكومت قاجار و نزاع‏هاي سياسي پيرامون يا با محوريت آن‏ها، بازتابي از ساخت سياسي-قبيله‏اي حكومت قاجار و ادامه فرهنگ عشيره اي قاجارها پس از تأسيس و توسعه حكومت‏شان بود.