تأملي در ساختارشناسي بصري نقوش تزئيني در معماري (نمونه موردي: پنج نگاره منتخب از بناهاي نسخه شاهنامه شاه طهماسب)

از مولفه هاي وحدت بخش و تأثيرگذار در معماري ايراني-اسلامي مي توان به نقوش تزئيني اشاره نمود كه نه تنها در بكارگيري نوع مصالح و مواد بلكه در نوع چيدمان عناصر بصري در يك فضاي معماري نقش بسزايي ايفا مي كند. فضاي باز معماري اسلامي با هماهنگي و نظم نقش‌ها، كتيبه‌ها و رنگ‌ها، محيطي با عظمت همراه با خلوص معنوي پديد مي‌آورد كه در معماري عصر صفوي از هر زمان ديگر بيشتر مورد اعتنا بوده است؛ به طوري كه نه تنها در تمامي هنر ها بلكه در هنر نگارگري نيز به ‌وفور قابل مشاهده است. از آنجاكه شاهنامه طهماسب از هر منظر داراي نگاره هاي پر محتوايي است، يكي از مجلل ترين شاهنامه هاي تاريخ ايران محسوب مي شود كه علي رغم طبيعت بكر در فضاي نگاره، داراي معماري هاي بسيار باشكوهي بوده كه مزين به عناصر تزئيني از جمله: انواع نقوش، عبارات، الوان متعدد مي باشد. اين پژوهش ضمن بررسي مختصري از نقوش تزئيني معماري صفوي به شناسايي و تطبيق ويژگي هاي تزئينات در نگاره هاي منتخب شده از شاهنامه طهماسب مي پردازد. روش انجام اين پژوهش توصيفي-تحليلي بوده اما از آنجاكه شيوه ي بررسي « تطبيقي» به عنوان متد پايه اي در اغلب مطالعات تاريخي مورد استفاده قرار مي گيرد، در اين پژوهش نيز بخش بسزايي از تشريح ساختاري با استفاده از اين روش صورت پذيرفته و گردآوري اطلاعات به صورت كتابخانه اي انجام شده است. برآيند اين پژوهش اين است كه عناصر تزئيني معماري صفوي شامل انواع اسليمي، ختايي، نقوش هندسي، حيواني و عبارت خوشنوسي شده مي باشد، در تزئينات عمارت هاي شاهنامه طهماسب نيز علاوه بر موارد مذكور تشعير و گرفت وگير و طراحي از فرشتگان نيز مشاهده شده است. پركارترين نقوش تزئيني بناهاي شاهنامه ي مذكور نقوش هندسي مي باشد.